Ucom Supports Youth Environmental Education Ucom Supports the Next “SunChild” Festival in Armenia France defense minister: Armenia will be provided with short-, medium-range missiles if necessary Kremlin: Armenia has not officially notified about CSTO membership suspension MoD: Armenia army did not fire at Azerbaijani positions With the support of Ucom, the 18th annual international microelectronics olympiad was held AMD 3,500,572 to the “SOS Children’s Villages” Armenian Charity Foundation IDBank’s new offer for business With Ucom’s Level Up tariff plans subscribers have unlimited access to Netflix, Duolingo and Zoom During EURO 2020 Ucom subscribers to take part in the uMeter voting and draw Let’s weave kindness: The “Power of one dram” initiative is one year old. On June 1, events were held with the financing of IDBank 

Վրացական հեղինակավոր ամսագիրն այս տարվա իր առաջին համարն ամբողջությամբ նվիրել է հայ գրականությանը

Culture

Սեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին

Վրաստանում  լույս է տեսել հեղինակավոր հասարակական-գրական «Արիլի» ամսագրի 2024թ. առաջին համարը, որն ամբողջովին նվիրված է հայ գրականությանը։

Համարում տեղ են գտել հայ դասական և ժամանակակից գրողների, այդ թվում` Նարեկացու, Եղիշե Չարենցի, Պարույր Սևակի, Նահապետ Քուչակի, Դանիել Վարուժանի, Սիամանթոյի, Գրիգոր Զոհրապի, Հրանտ Մաթևոսյանի ստեղծագործություններ, հայ-վրացական հասարակական-գրական կապերին վերաբերող հոդվածներ և հարցազրույցներ։

Համարը լույս է տեսել Վրաստանում ՀՀ դեսպանության և Վրաստանում ՀՀ պատվավոր հյուպատոս Գիորգի Մաիսուրաձեի աջակցությամբ:

Համարում հարցազրույց է հրապարակվել նաև Վրաստանում Հայաստանի դեսպան Աշոտ Սմբատյանի հետ, որը ներկայացնում ենք ստորև․

-Ձեր դիտարկմամբ՝ ո՞րն է գրականության դերը հայ ազգային-մշակութային ինքնության ձևավորման մեջ։

-Դժվար է ասել՝ գրականությունն է ձևավորում ազգային ինքնությունը, թե ազգային ինքնությունը՝ գրականությունը, որովհետև գրականությունը հաճախ հենց ազգային որևէ իրադարձության ծնունդ է։ Իսկ հայ ժողովրդի պատմությունը հարուստ է շրջադարձերով և հիմնականում պայմանավորված է հավատքի, լեզվի ու հայրենիքի համար մղվող պայքարով։ Եթե թերթենք հայ գրականությունը, ապա անմիջապես կբախվենք հայ ժողովրդի պատմությանը։ Գրականությունն, ըստ էության, այդ պատմության գեղարվեստական վերծանումն է ապրումների ու հույզի տեսքով՝ անհաշտություն, մաքառում, երազանք, նկրտում ու ապագայի տեսլական, ասել է թե՝ ազգային ինքնության ձևավորման նախադրյալ։

Այնուամենայնիվ, գլոբալիզացիայի և ինֆորմացիայի ահռելի հոսքի ժամանակներում դժվար է ազգային դիմագիծ պահպանել, որովհետև կամա թե ակամա արտաքին ազդեցություններն իրենց դրոշմն են թողնում ու երբեմն փոխում նաև հունը։ Բայց կարծում եմ, որ մենք՝ փոքր ազգերը, մեր ինքնությամբ ու արժեհամակարգով պետք է փորձենք ամուր պահել մեր դիրքն աշխարհում, իհարկե, ժամանակին համահունչ քայլելով, քանի որ այո՛, մենք մեր գրականության ստեղծողն ենք, բայց ինչպես բոլոր ազգերը՝ միայն մենք չենք այն ընթերցողն ու գնահատողը։

-Մշակութային տեսանկյունից հայ գրականությունն ավելի շատ արևմտյա՞ն, թե՞ արևելյան մտքի արգասիք է։

-Հայ գրականությունն իր ժողովրդի նման է՝ աշխարհասփյուռ։ Այն արարվել է աշխարհի գրեթե բոլոր ծագերում, ուր հատկապես 1915-ի Հայոց Ցեղասպանությանը նախորդած ու հաջորդած տարիներին գաղթել է հայը՝ ձևավորելով նույն գրականության երկու ճյուղ՝ արևմտյան ու արևելյան։ Բայց, ըստ էության, արևելյանն ու արևմտյանն էլ իրենց մեջ տարբերություններ են ներառում ու, կարծում եմ, դրանով առավել հարստացնում հայ գրական միտքը։ Հենց նույն Հովհաննես Թումանյանը գրում էր իր բնօրրանին՝ ծննդավայր Լոռիին հատուկ պարզությամբ, որին հետագայում միանալու էր նույնքան հարազատ դարձած Թբիլիսիի բազմամշակույթ ոճը։

Հայ գրականության երկու ճյուղերն էլ հարուստ են մեծերով, բայց հատկապես ծանր է, երբ անդրադառնում ես արևմտյան գրողներին՝ Դանիել Վարուժան, Վահան Թեքեյան, Գրիգոր Զոհրապ, Ռուբեն Սևակ․․․ որովհետև հենց նրանց գրականությունն է կիսատ մնացել՝ որպես Հայոց Ցեղասպանության զոհերի։

-Ինչպե՞ս կբնութագրեք հայ խորհրդային գրականությունը, այդ ժամանակ արդյոք ստեղծվում էին այլախոհական և հակասովետական տեքստեր։

-Գաղտնիք չէ, որ խորհրդային ժամանակներում նաև գրականությունն էր ենթարկվում գրաքննության։ Այդուհանդերձ, մեր ու, կարծում եմ, վրաց գրականության շատ գոհարներ ստեղծվել են հենց այդ ժամանակաշրջանում, որովհետև գրողի համար երբեմն կաղապարները պոռթկման ու գլուխգործոցի ստեղծման նախապայման են դառնում՝ Հովհաննես Թումանյան, Եղիշե Չարենց, Ակսել Բակունց, Հովհաննես Շիրազ, Պարույր Սևակ, Վահագն Դավթյան, Գևորգ Էմին, Սիլվա Կապուտիկյան, Մարո Մարգարյան, Հրանտ Մաթևոսյան, Համո Սահյան, Ավետիք Իսահակյան, Վահան Տերյան․․․ ցանկը մեծ է։ Նրանք բոլորն էլ իրենց գործերում այս կամ այն կերպ անդրադարձել են խորհրդային կարգերին ու նրա կաղապարներին։

Ցավոք, նրանցից շատերը 1930-ական թվականներին ենթարկվեցին բռնաճնշումների։ Նրանց թվում էր հայ մեծ դասական Եղիշե Չարենցը, ով այդպես էլ չդավաճանեց իր ազատատենչ սկզբունքներին ու գրչին, և ում ճակատագիրը, չնայած տարբեր վարկածների, այդպես էլ ամբողջությամբ հայտնի չէ, ականատեսների վկայությամբ նրան սպանել են բանտում, իսկ Ակսել Բակունցին՝ գնդակահարել։

-Վրացիների մոտ այդպիսին է «Ընձենավորը»։ Որո՞նք են հայկական ստեղծագործությունները, որոնք առավել ճշգրիտ արտահայտում են հայկական արժեքները, բնավորությունը, ինքնությունը։

-Հայ ու վրաց ժողովուրդների ընդհանրությունը տեսանելի է նաև գրքի հանդեպ ունեցած սիրո մեջ։ Մենք գիտակցում ենք գրքի արժեքն ու այն որպես մասունք դարեդար ու ժառանգաբար փոխանցելու կարևորությունը։ Եթե վրացական «Ընձենավորը» նվիրել են նորապսակներին՝ որպես ընտանիքի ամրության ու երջանկության խորհրդանիշ, ապա հայկական «Նարեկ»-ի մեջ տեսել են նաև հիվանդին բուժելու առաքելությունը։ Գրիգոր Նարեկացու «Նարեկ»-ը («Մատյան ողբերգության») 95 գլուխներից կազմված պոեմ է, որը, ցավոք, միայն հատվածաբար է ծանոթ վրաց ընթերցողին, և այդ առումով խոնարհումս հայ ու վրաց ժողովուրդների զավակ, մեր մեծավաստակ թարգմանիչ Գիվի Շահնազարին։ Գրիգոր Նարեկացին համարվում է հայ գրականության փիլիսոփայական մտքի գագաթը, իսկ նրա ստեղծած պոեմը՝ հայ քերթողական մտքի լավագույն նմուշը։ Կատարելության, այսինքն՝ Աստծուն հասնելու միակ ճանապարհը Նարեկացին տեսնում է սեփական սխալների գիտակցման, դատապարտման ու ապաշխարման մեջ, ինչը, կարծում եմ, արդիական է բոլոր ժամանակների համար։

Հայկական արժեքները, բնավորությունը, ինքնությունն ընդգծելու տեսանկյունից կուզեի առանձնացնել նաև «Սասնա ծռեր» էպոսը, որը  հայ ժողովրդական բանահյուսության լավագույն նմուշներից է, և, ի դեպ, թարգմանվել է նաև վրացերեն։ Էպոսը չորս սերունդների հերոսական պայքարն է հանուն Սասունի, որի հիմքում ոչ  միայն պայքարի ոգին է, այլև հայ կնոջ, ընտանիքի, ավանդույթների նկարագիրը։ Մեր գրողներից շատերի համար այս էպոսը դարձել է ոգեշնչման աղբյուր, իսկ ժողովրդի շրջանում Սասնա ծռերից հատկապես Դավթի կերպարն ու նույնիսկ անունը՝ ուժի, առնականության ու անկոտրում ոգու խորհրդանիշ։

-Հավանաբար ծանոթ եք ժամանակակից հետխորհրդային հայ գրականությանը։ Ի՞նչ աղերսներ ունի այն դասական ժառանգության հետ։ Հակադրվո՞ւմ է, թե՞ շարունակում այն։

-Ամեն մի դարաշրջան ունի իր  ճաշակը, պահանջներն ու հետաքրքրության շրջանակը։ Եվ այս փոփոխություններն առնչվում են մեր կյանքի ցանկացած ոլորտի ու բնագավառի, այդ թվում և գրականությանը։ Մենք ապրում ենք ազատ խոսքի դարաշրջանում, ուր ամեն մեկն ունի իր աշխարհայացքը, հետևաբար՝ նաև համախոհին։ Կան գրողներ, որոնք այո՛, շարունակում են դասական արժեքներին հավատարիմ մնալ, կան և ազատ ոճի ստեղծագործողներ։ Եվ, այդուհանդերձ, իմ կարծիքով պատմության մեջ մնում են նրանք, ովքեր կարողանում են ազգային հիմքի վրա համամարդկային արժեքներ ստեղծել։

-Որքա՞ն լավ է աշխարհը ճանաչում հայ գրականությունը։ Ի՞նչ է արվում դրա համար։ Երկու բառով կիսվեք մեզ հետ «Արիլի»-ի այս համարի կարևորության մասին։

-Կարծում եմ՝ պատասխանս չի կարող օբյեկտիվ լինել մեկ պարզ պատճառով․ ինձ միշտ թվում է, թե հայ գրականությունը բավարար ճանաչելի է աշխարհում, բայց երբ համեմատում եմ այլ ժողովուրդների գրականության հետ, պարզ է դառնում, որ այն այդչափ էլ ճանաչելի չէ։ Իհարկե, սա չի նշանակում, որ հայ գրականությունն իր խորությամբ, իր իմաստով ու բազմազանությամբ զիջում է ավելի ճանաչելի գրականություններին։ Իսկ ի՞նչ է արվում այն ճանաչելի դարձնելու համար։ Կարծում եմ՝ այստեղ մեծ ավանդ ունի հայ ժողովրդի սփյուռքյան հատվածը, որը փաստացի տվյալ երկրում դեսպանն է դառնում իր հայրենի գրականության՝ որպես ստեղծող ու տարածող։

Իհարկե, մեծ է նաև թարգմանիչների ավանդը, որոնք ոչ միայն կարողանում են ընտրել լավագույնն ու պարզապես թարգմանել, այլև հոգի փոխանցել ու սիրել տալ այլոց արժեքը՝ ինչպես սեփական, այնպես էլ օտար ազգին։ Ի դեպ, տարվա մեջ երկու անգամ՝ ըստ տոնացույցի, Հայոց Եկեղեցին նշում է Թարգմանչաց տոնը և իր խոնարհումն է բերում նրանց բոլորին։ Եվ այս տոնը մշտապես նշվում է նաև Թբիլիսիում՝ Հայ գրողների ու հասարակական գործիչների պանթեոնում հավաքելով հայ ու վրաց թարգմանչաց արվեստի նվիրյալներին։

Հայ-վրացական գրական կապերը մշտապես պահպանել են իրենց արդիականությունը, ջերմությունն ու երկուստեք հետաքրքրությունը։ Այս իմաստով մեծապես կարևոր է նաև «Արիլի»-ի դերը, որովհետև այս հեղինակավոր ամսագրի էջերում հայ գրողները հաճախ ներկայացվում են վրացերեն, իսկ այժմ արդեն ամբողջ համարն է նվիրվում հայ գրականությանը։ Ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել նախաձեռնողներին ու բոլոր հեղինակներին, որոնք վրաց ժողովրդին ևս մեկ անգամ հայ գրականությունն իր խորությամբ ու բազմազանությամբ վայելելու հնարավորությունն են տալիս։ Իսկ «Արիլի»-ի ընթերցողները, իմ կարծիքով, վաղուց արդեն գրականությանը շատ մոտ կանգնած, բանիմաց ու նրբաճաշակ մարդիկ են։ Ուստի այս համարն ինձ համար՝ որպես Վրաստանում Հայաստանի դեսպանի, իրապես շատ կարևոր է նաև քաղաքական մշակույթի տեսանկյունից, որովհետև մշակույթը ժողովուրդներին իրար կապելու լավագույն միջոցն է, ամենահաստատուն կամուրջը՝ սրտից  դեպի սիրտ։

“My Ameria, My Family” – Lots of Benefits, Raffle of 300+ Gifts and Much More Ucom and Hero House Yerevan Announce Collaboration Hayordi Camp is the May beneficiary of The Power of One Dram Converse Bank Joins the Asian Development Bank's Green Finance CommitmentSilicon Mountains Visionaries Engage with Media Representatives Exclusive Hooverphonic Performance and AraratBank's Social Initiative to Mark Philharmonic's Centennial CelebrationsUcom and Impact Hub Yerevan Launch Second Round of Fellowship Program to Empower Green Innovators With a Mission to Preserve Armenian Heritage: AraratBank Sponsors the "Artsakh" Orchestra ConcertSoftConstruct Participated in the Career City Fest 2K25 — Celebrating Armenia's Top Employers The Symbol of Chinese Automotive Excellence Arrives in Armenia E-auto Becomes the Official Representative of Hongqi Electric Vehicles IDBank and Idram participate in Career City FestUcom Participated in Yerevan’s Career City Fest, Sharing Its Values and Career Opportunities New campaign in ECCO stores from IDBank and IdramWhat Types of Online Fraud Exist Today? Drone Racing Event to Be Held in Yerevan with Ucom’s Support AraratBank: Main Sponsoring Partner of STEM Expo 2025 20% idcoin at Carpisa: IDBank and Idram’s new campaignARARATBANK and FMO Expand Cooperation with a $25 Million Loan Agreement Digital identity, digital authentication, and secure transactions: the imID office is officially opened5,237,825 AMD for the “City of Heroes Rehabilitation Center”: April’s beneficiary is the “4090” FoundationDigital identity, digital authentication, and secure transactions: imID office officially launchesAraratBank: Business Financing with up to 35% Cashback Opportunity Ucom Introduces UPlay, Launching a New Era of Entertainment IDBank Joined the Banking Association for Central and Eastern Europe (BACEE): Official Membership Agreement Signed in Budapest The Power of One Dram is the general partner of DigiCode 2025 AraratBank Employees Communicated with the Power of the Intercessory Gospel of ShurishkanMyAmeria Star - Ameriabank presents a bank card and app for kids and teens One more free access to business lounges: IDBank How to protect your bank accounts and E-WalletAraratBank: Supporting SMEs for About 20 YearsIDBank – Supporting SMEs "Face to Face" with "The Power of One Dram"With Ucom’s Support “DemArDem: Dialogue of Generations” Regional Forum Concludes in Tashir Idram is now available in Yerevan CityNew Offer for Residents of 28 Cities with 5G Network Joining Ucom Ucom Joins the Regional Forum “DemArDem: Dialogue of Generations” AraratBank: The Only Victory is the Smile of a Recovered Child Financially Literate with Idram Junior IDBank new branch is in the City of ArtashatNew campaign from IDBank on the occasion of Client’s Day Ucom Celebrates International Client's Day, Strengthening Ties with Subscribers Ucom’s Fixed Network Now Available in Yeghvard 4,664,972 AMD to QaylTech. The beneficiary of The Power of One Dram for March is the Heroes Rehabilitation City Ucom Fellowship Incubation Program Concludes with Inspiring Closing Ceremony and Awards Event Preferential registration for the FINTECH360conference is available until March 15 Face to Face with “The Power of One Dram”: The Regional Forum on Dialogue of Generations is just a few days away Ucom Launches a New Major Network Upgrade Project Ucom's General Director Spoke about Personal Growth at the Armenian Businessman 2025 Event Pay with Idram at Yerevan Mall and Win an idplus Gift Card!Ucom Presents a New Exclusive Offer for the Spring Holidays
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը