Ucom Supports Youth Environmental Education Ucom Supports the Next “SunChild” Festival in Armenia France defense minister: Armenia will be provided with short-, medium-range missiles if necessary Kremlin: Armenia has not officially notified about CSTO membership suspension MoD: Armenia army did not fire at Azerbaijani positions With the support of Ucom, the 18th annual international microelectronics olympiad was held AMD 3,500,572 to the “SOS Children’s Villages” Armenian Charity Foundation IDBank’s new offer for business With Ucom’s Level Up tariff plans subscribers have unlimited access to Netflix, Duolingo and Zoom During EURO 2020 Ucom subscribers to take part in the uMeter voting and draw Let’s weave kindness: The “Power of one dram” initiative is one year old. On June 1, events were held with the financing of IDBank 

Թուրքիայի և Ռուսաստանի՝ Լեռնային Ղարաբաղին վերաբերող շահերը չեն համընկնում՝ Անկարան Արցախը ցանկանում է առաց հայերի, Մոսկվան այն ուզում է հայերով. Ռուբեն Սաֆրաստյան

Alternative opinion

ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի ակադեմիկոս, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանի հետ զրուցել ենք Ռուսաստանի և Թուրքիայի արտգործնախարարներ Սերգեյ Լավրովի և Մևլութ Չավուշօղլուի՝ հունիսի 30-ին Անթալիայում տեղի ունեցած հանդիպման մասին։

- Պարո՛ն Սաֆրաստյան, երեկ Անթալիայում տեղի է ունեցել Ռուսաստանի և Թուրքիայի արտգործնախարարների միջև բանակցություններ, որոնց շրջանակում  նաև քննարկվել է Ղարաբաղյան պատերազմից հետո ստեղծված իրավիճակը։ Մոսկվան այս մասով բանակցություններից, Լավրովի խոսքով, գոհ է։ Ձեր կարծիքով՝ Ղարաբաղյան հարցի շուրջ ի՞նչ շահեր կարող են կիսել Ռուսաստանն ու Թուրքիան, որքանո՞վ դրանք կարող են համընկնել իրար հետ։

- Ընդանապես, բանակցություններից հետո հնչեցված հայտարարություններն ու հաղորդագրությունները չեն արտահայտում բանակցային գործընթացը, դրանք հիմնականում դիվանագիտական լեզվով են տեղի ունենում։

Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի և Ռուսաստանի՝ Լեռնային Ղարաբաղին վերաբերող շահերին, ապա դրանք չեն համընկնում։ Ակնհայտ է, որ Թուրքիան պաշտպանում է Ադրբեջանի մոտեցումը. նրա նպատակն է ընդհանրապես վերացնել Արցախի հայությանը, դուրս մղել տարածքից և տիրանալ Արցախին առանց բնակչության։ Սա ծրագիր է, որը պաշտոնապես հայտարարվում է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից։ Ակնհայտ է, որ դա նաև թուրքական ծրագիր է։ Իսկ դա չի համապատասխանում ռուսական շահերին, որովհետև բացի նրանից, որ Ռուսաստանը մեր դաշնակիցն է, նրա շահերից է բխում, որ Արցախում պահպանվի հայություն, որ Արցախը լինի գոնե այն տեսքով, որը հիմա կա։ Դա հնարավորություն կտա նրան օգտագործել այդ հանգամանքը՝ պահելու իր ազդեցությունը մեր տարածաշրջանում, դիմակայելու Թուրքիայի բոլոր ագրեսիվ ձգտումներին՝ Ռուսաստանին դուրս մղելու մեր տարածաշրջանից։ Մենք տեսնում ենք, որ Ռուսաստանը Արցախի միջոցով լուծում է նաև իր այդ խնդիրը՝ տեղակայելով իր խաղաղապահ ուժերն այստեղ, որոնք ոչ միայն փրկեցին արցախահայության ոչնչացումից, ոչ միայն ապահովում են մեզ մնացած Արցախի խաղաղ կյանքը, այլ նաև՝ ծառայում են ռուսական աշխարհաքաղաքական նպատակների իրականացմանը։

- Դուք ասացիք, որ ենթադրում եք՝  հրապարակային հայտարարությունները տարբերվում են իրական բանակցություններից։ Կուզեի իմանալ Ձեր ենթադրությունը նաև այն մասին, թե ինչի մասին են եղել բանակցություններն իրականում։

- Առաջինը պետք է ուշադրություն դարձնել այն հանգանքի վրա, որ բանակցություններն ընդամենը երկու ժամ են տևել, և այդ ընթացքում երկու նախարարները քննարկել են շատ մեծ թվով խնդիրներ։ Հավանական է, որ քննարկել են Ուկրաինայի՝ Ղրիմի, Սիրիայի, Լիբիայի խնդիրները, դրանց ավելանում է նաև Աֆղանստանը։ Մյուս կողմից՝ համոզված եմ, որ քննարկել են Ս-400-ի խնդիրը, տնտեսական, գազի ոլորտում համագործակցության հարցեր։ Օրակարգում շատ են եղել թեմաները։ Չեմ կարծում՝ խորքային քննարկում եղել է Լեռնային Ղարաբաղի թեմայի շուրջ։ Պետք է նաև սպասել, որ որոշակի արտահոսքեր կլինեն բանակցություններից, դրանք վերլուծելով՝ կարող ենք եզրակացնել, թե ինչ է տեղի ունեցել։

- Ամեն դեպքում, հրապարակային տեղեկատվության համաձայն՝ քննարկվել է Հայաստանի և  Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման, հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հարցը։ Ձեր տպավորությամբ՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին ե՞ն եղել հիմնականում քննարկումները, արդյո՞ք Թուրքիայի և Ադրբեջանի ցանկությունը դրա գործարկմանը հասնելը չէ, և դա նույնքան կարևո՞ր է երկուսի համար, որքան Շուշիի գրավումն էր։

- Իհարկե, դիվանագիտական լեզվով ասվում է՝ կոմունիկացիաների ապաշրջակափում, բայց ես համոզված եմ, որ խոսքը գնում է հենց այդ՝ Ադրբեջանի, Թուրքիայի միջև ուղիղ կապի մասին՝ հենց Սյունիքի վրայով։ Դա կարևոր է Թուրքիայի համար ինչպես ռազմաքաղաքական տեսակետից, այն իմաստով, որ ավելի հեշտ կլինի նրա համար ռազմաբազան ստեղծել Ադրբեջանում, այնպես էլ դա կարևոր է պանթուրքիստական ծրագերի իրականացման համար. այն հնարավորություն կտա, որ Թուրքիան Ադրբեջանի միջոցով ավելի հեշտ կապվի Կասպից ծովի հակառակ ափին գտնվող Կենտրոնական Ասիայի երկրների հետ։

- Պարոն Սաֆրաստյան, Մոսկվան, ամեն դեպքում, ձգտում է թույլ չտալ Թուրքիայի ազդեցության մեծացումը մեր տարածաշրջանում։ Հիմա՝ 44-օրյա պետարազմից հետո, Թուրքիայի և Ռուսաստանի ազդեցությունների ինչպիսի՞ բաշխում ունենք Հարավային Կովկասում։

- Արցախյան պատերազմից հետո կարելի է ասել, որ Թուրքիայի և Ադրբեջանի ինտեգրումն ավելի խորացել է։ Հիմա կարելի է ասել, որ Շուշիի հռչակագիրը մի պաշտոնական փաստաթուղթ է՝ որպես երկու երկրերի միջև դաշտային ընդհանուր պետության ստեղծման գործընթացի սկիզբ։

Երկրորդ միտումը, որ հիմա մենք տեսնում ենք տարածաշրջանում, այն է, որ Հայաստանի և Արցախի դերակատարումն է նվազել։ Մենք դեռևս չենք կարողացել մեր սուբյեկտայնությունը լիովին վերականգնել այդ ծանր պարտությունից հետո։ Կարևոր է և՛ բանակի վերականգնումը, և՛ սահմանների պաշտպանության խնդիրը. մեզ պետք է անվտանգության ապահովման ավելի բարձր մակարդակ։

Երրորդ միտումն այն է, որ եթե Հարավային Կովկասը մինչև պատերազմը համարվում էր ստատուս քվո պահպանող, հանգիստ, սառեցված հակամարտության տարածաշրջան, հիմա մտել է տուրբուլենտ գոտի՝ իրադարձությունները բավականին արագ են զարգանում։ Այո՛, ռազմական գործողություններ հիմա չկան, բայց դեռևս չի զգացվում, որ նման իրադարձությունները կավարտվեն, նորից ինչ-որ գործընթացներ են լինում. մենք դա տեսնում ենք Սյունիքում, Գեղարքունիքում։ Անընդհատ թուրք-ադրբեջանական զորավարժություններ են տեղի ունենում, դրանց միանալու է նաև Պակիստանը։ Այսինքն, անընդհատ գործընթացներ են տեղի ունենում այստեղ, հանգիստ չէ իրավիճակը։ Այս փոփոխությունների աղբյուրը Թուրքիան է։ Դա պայմանավորված է ընդհանրապես նրա ակտիվ քաղաքականությամբ, դերի փոփոխությամբ. այդ գործընթացը սկսվեց 2015 թվականին, իսկ 2016 թվականի հուլիսյան հեղաշրջման փորձից հետո ավելի ակտիվ դարձավ։ Թուրքիան տարբեր տարածաշրջաններում խաղում է դրանք պայթեցնողների, այդ տեղերում լարվածություն առաջացնողի դերը։ Ստեղծում է լարվածություն, փորձում է այդտեղ օգուտներ քաղել, «պղտոր ջրում ձուկ որսալ»։ Հիմա էլ փորձում է այդպես Ռուսաստանից օգուտներ քաղել։

- Թուրքիայի ազդեցության մեծացման, Հայաստանի դերի նվազման պարագայում ինչպե՞ս պետք է պայքարենք թուրք-ադրբեջանական տանդեմի դեմ։ Կարո՞ղ ենք դա անել։

- Մենք չպետք է այդպես հարց տանք, թե կարող ենք։ Պետք է պարզապես պայքարենք։  Պայքարի մի տարբերակ է Ռուսաստանի հետ ռազմավարական հարաբերությունների ընդլայնումն ու խորացումը, ավելի բարձր մակարդակի հասցնելը։ Ես դրան երկընտրանք չեմ տեսնում։ Բացի այդ, մենք պետք է մեծ ջանքեր գործադրենք, հնարավորինս արագ վերականգնենք մեր սուբյեկտայնությունը մեր տարածաշրջանում։

Նաև կարծում եմ, որ մենք մեր դիվանագիտության մեջ պետք է կատարենք կարևոր փոփոխություն, պետք է ճիշտ դիրքավորում գտնենք. այն պետք է արտացոլի մեր պետության, մեր ժողովրդի, մեր քաղաքակրթության էությունը։ Դա պետք է հիմնվի արժեքների վրա, պետք է լինի արժեքային արտաքին քաղաքականություն։ Մենք՝ որպես ՀՀ, պետք է աշխարհում տեսանելի և ճանաչելի լինենք, պետք է մարդիկ մեզ տարբերեն մեր հարևաններից։

- Արդյո՞ք աշխարհում արժեքները հիմա դեր ունեն, արդյո՞ք փողը, ուժը չեն դեր խաղացողները։

- Միշտ է այդպես եղել. փողը, ուժը միշտ են դեր խաղացել։ Բայց արտաքին քաղաքականությունում պետք է օգտագործել նաև այլ լծակներ։ Միջազգային հարաբերությունների տեսության մեջ կա նաև «փափուկ ուժի» հասկացություն։ Մեզ պետք է ընդունեն մեր արժեքներով, այլ ոչ թե որպես մի սովորական, թույլ պետության, որը պարտություն է կրել, շրջապատված է թշնամական երկրներով։ Դա պետք է լինի մոտավորապես այնպես, ինչպես իր արտաքին քաղաքականությունն են կառուցում Իսրայելը, Հունաստանը։ Վերջինը, լինելով ոչ մեծ պետություն, բավական մեծ հեղինակություն ունի տարածաշրջանում, Թուրքիայի հետ է ժամանակ առ ժամանակ հակամարտության մեջ մտնում։ Մենք քաղաքակրթական արժեքները, որոնց կրողներն ենք, պետք է օգտագործենք նաև մեր արաքին քաղաքականության մեջ։

AraratBank's “The Will to Get Back on Your Feet Again” Film Series to Be Featured at Armenian National FestivalOnline Payments via ApplePay Now Available for vPOS Clients of AmeriabankUcom Subscribers Increasingly Use Internet While RoamingHorizon Camp: With AraratBank's Support - Towards Leadership and Financial LiteracyIdram at Tech Week 2025Idram and Alipay+ Facilitate Cross-Border QR Payments in Armenia, Connecting Local Merchants with Global Digital Wallet Users"Business Process Optimization with AI" – a Course for the Senior Management of AraratBank A Protected Ecosystem thanks to Advanced Technology: Ucom and FPWC Join Forces DIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramMoody's upgrades Converse Bank's ratingsAraratBank participated in the WEPs regional experience-sharing workshopIDBank issues the 3rd, 4th and 5th tranches of bonds of 2025AraratBank: Special Rate for SWIFT Transfers up to EUR 20,000 IDBank Opens a New Branch at Homplex MallUcom Launches 5G Network in Abovyan and EjmiatsinCustomer Appreciation Day at IDBankAraratBank Joins BAFT AssociationOver AMD 12 Billion Provided by AraratBank in 2024 to Support the MSME SectorUcom’s General Director Joined the International CirculUP! Forum to Foster Circular Innovation in ArmeniaIDBank Representative Joins the Editorial Board of Trade Finance GlobalDIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramHow to Protect Your Bank Card DataUcom Subscribers can Benefit from 5G Network in More than 40 CountriesAmeriabank's MyInvest Platform Gains Direct Access to AMXTrader Trading System With Support of Ucom New EdPad Educational Tablet Piloted in ArmeniaAraratBank holds Annual General Meeting of ShareholdersIDBank and Henley & Partners Successfully Held the “Invest Beyond Borders: Global Mobility & Private Banking” Event in YerevanMoody's upgrades long-term deposit ratings of Unibank to B1, outlook stableKapan International Music Festival to Take Place Third Time, Welcomes World-Class Artists and Debuts in ArmeniaUcom Launches Special Promotion for Armenian Football Fans Ahead of FIFA Club World Cup 2025Idram is now available on TemuConverse Bank Partners with IFC to Boost Trade Finance CapabilitiesSide by Side: IDBank Launches New Program for women forcibly displaced from ArtsakhWatch Euromedia 24 TV’s 24-hour broadcast on Ucom channel 289 and OVIO (Rostelecom) channel 46How to Enjoy Summer to the FullestUcom Launches 5G Network in Yerevan, Introducing Armenia’s Largest 5G Coverage Health Fund for Children of Armenia is the Beneficiary of "The Power of One Dram" Program in June Team Group, NVIDIA, and Firebird Announce a $500 Million Megaproject to Build a Regional AI Supercomputing Hub "Plain and Simple": Financial Literacy with AraratBankAmeriabank joins TOON EXPO to be held first time in Moscow Idram Participates in Panel Discussion on E-Commerce Development Cooperation The Power of One Dram Concludes Another Program with the 4090 FoundationArmenian alcoholic beverage producers appeal to international organizations to stop Georgia's blockadeUcom Offers New Affordable Bundle for Subscribers Traveling This Summer IDBank and Idram Team Visited the Heroes Rehabilitation CityChildren’s Day with Events and Discounts: Idram Junior Ucom and Impact Hub Yerevan Announce 2025 Fellowship Cohort Driving Armenia’s Circular Economy Transition AraratBank supported the “What? Where? When?” intellectual charity quiz IDBank at Cashless Forum Uzbekistan 2025: Building the Future of Customer-Centric Banking Unibank Sponsors the “Yerevan Dialogue” International Forum
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը