«Միակ դիվերսիֆիկացիան, որն այսօր կարողանում է անել գործող իշխանությունը, այն է, թե ում միջոցով մեկ օրով ավելի երկարացնի իր աթոռը պահելու հնարավորությունը». «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Թուղթ է, ստորագրել են: Ո՛չ առաջին, ո՛չ էլ վերջին երկիրն ենք: Այս փաստաթուղթն իրենից որևէ բան չի ներկայացնում, ինչպես ցանկացած պայմանագիր կամ ստորագրված թուղթ, եթե կողմերն այն չեն օգտագործում»,-«Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնում «Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի» ղեկավար Թևան Պողոսյանը՝ անդրադառնալով վերջին օրերին ամենից քննարկված, շահարկված, թերևս նաև «գովազդված» փաստաթղթին՝ ԱՄՆ-ի հետ ռազմավարական գործընկերության մասին կանոնադրությանը: Նա հիշեցնում է. «Նոյեմբերի 9-ին ստորագրված փաստաթուղթ կա, քանի՞ կետ է իրականություն դարձել: ՀԱՊԿ-ում էլ փաստաթուղթ կա ստորագրված, ստացվո՞ւմ է այն օգտագործել, Մինսկի խումբը, Արցախը պետք է լինեին, թղթում էլ գրված էր՝ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառում: Ստացվե՞ց: Հերթական թղթի կտորն է, որում ինչ-որ բան է գրված միայն բարի կենացների մակարդակով»:
Պողոսյանն առաջարկում է ուշադիր կարդալ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի ելույթը՝ հասկանալու համար, թե այս փաստաթղթում գրված կետերից ո՞րն է հնարավոր լինելու իրագործել, որը՝ ոչ: «Եթե փաստաթղթում գտնեն մի բան, ինչը կարևոր է լինելու ԱՄՆ շահերի համար, դա կօգտագործեն: Հայաստանի գործող իշխանություններն ապացուցել են, որ իրենք որևէ ձևով չեն կարողանում որևէ փաստաթուղթ օգտագործել: Հույսներս պետք է դնենք Թրամփի վրա: Իսկ Թրամփի ելույթում կար մեկ գլխավոր մեխ. ցանկացած բան օգտագործվելու է հետևյալ տրամաբանությամբ՝ ի՞նչ օգուտ է ունենալու Ամերիկան դրանից: Ի՞նչ կար այդ փաստաթղթում, ինչո՞ւ ենք ուրախացել, Ամերիկան օգո՞ւտ է ունենալու այդ փաստաթղթից: Թող դիտարկեն իրենց ազնիվ ցանկությունը՝ այդ թուղթը ստորագրել են, որ օգնե՞ն Ամերիկային, թե՞ որոշել են, որ պետք է օգնել Հայաստանին: Եթե այդ փաստաթուղթը ստորագրել են, որ օգնեն Հայաստանին, ապա Թրամփին դա չի հետաքրքրում: Սրանից հետո Թրամփին հետաքրքրում է ամենը, ինչը կարող է օգտագործել Ամերիկայի համար: Այդ թղթում ավելի շատ նշված էր, որ Ամերիկան այսպես կօգնի, այս բանը կանի, դրանից Ամերիկային ի՞նչ օգուտ: Եթե օգուտ չի ունենալու, ուրեմն Թրամփի պաշտոնավարման ժամանակ դրանք տեղի չեն ունենա»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Պողոսյանը նշում է՝ ԱՄՆ հեռացող վարչակազմը հույս ունի մեկ օր կրկին գալ իշխանության: «Ի՞նչ են նրանք ասելու ընտրողներին չորս տարի անց: Օրինակ՝ գիտեն, որ ընտրողների մեջ մի խումբ կա, որոնք հայեր են: Հայերին ի՞նչ պետք է վաճառեն իրենց պատկերացմամբ, որ վերջիններս դեմոկրատներին ընտրեն: Կասեն՝ մեր օրոք նման թուղթ էր ստորագրվել, մենք կգանք իշխանության, կօգտագործենք: Հաշվարկով են գործել: Հիշեցնեմ, որ ԱՄՆ նույն աշխատակազմն էր ասում, որ էթնիկ զտում թույլ չի տալու Արցախում: Այնպես որ, այդ քայլն առաջին հերթին իրենց համար են արել: Հաջորդ դեմոկրատը, որը մրցելու է ընտրություններում, կունենա հենման կետ՝ ասելով, որ նման թուղթ կա, որն իրենց օրոք է ստորագրվել: Կներկայացնեն՝ Թրամփը եկավ, խանգարեց դրա կյանքի կոչմանը: Բայց այս քայլով իրենք հայկական ձայները կտանեն, իրենց վրա շատ խնդիրներ չեն բարդվի և այլն: Եթե Հայաստանի իշխանություններին ասեն՝ եկեք սա ստորագրեք, այն մյուս թուղթը ստորագրեք, կստորագրեն իշխանությունը պահպանելու համար: Այդ փաստաթուղթն այսօրվա դրությամբ միայն իշխանությունը պահպանելու համար են ստորագրել: Երևի թե այն գին է ունեցել: Թուղթը ստորագրեցին և անդադար Ռուսաստան են գնում ու գալիս»,-փաստում է նա:
Ռուսաստանի Դաշնության հետ փոխադարձ մեղադրանքներից հետո օրերս ընդլայնված կազմով հանդիպումներ և առանձնազրույց տեղի ունեցավ Արարատ Միրզոյանի և Սերգեյ Լավրովի միջև, խոսվեց գործընկերության ու ձեռքբերումների մասին: Մեր զրուցակիցը վստահ է՝ փոխադարձ մեղադրանքները շարունակվելու են. «Պարտված իշխանությունը կարող է միայն նոր պարտություններ բերել: Սա պետք է գիտակցենք և կանգնեցնենք այդ շղթան, հակառակ դեպքում ունենալու ենք խնդիր: Լավագույն տարբերակը կլինի այս թիմի գիտակցված և ինքնակամ հեռանալը: Եթե դա չկա, ապա առկա խնդիրներով պետք է օրը լուսացնենք և մթնացնենք՝ մտածելով՝ վաղը Հայաստանը կլինի՞, թե՞ ոչ»:
Ոմանք այս հանդիպումները, քննարկումները, այցերը դիվերսիֆիկացիայի դրսևորում կկոչեն, որը, թերևս, ամենաքննարկված հարցերից մեկն է մեր երկրի քաղաքական օրակարգում վերջին մի քանի տարվա ընթացքում: Դիվերսիֆիկացիայի անհրաժեշտության մասին է խոսվել տնտեսական, ռազմական, քաղաքական և այլ ուղղություններով: «Դիվերսիֆիկացիան գալիս է այն ժամանակ, երբ դու ձևավորում ես այլընտրանքներ և կարողանում ուժ ու եռանդ ունենալ և օգտագործել դրանք: Դրա համար պետք է ռեսուրս ունենաս, դիվերսիֆիկացիան թղթի վրա գրված սիրուն բառ չէ: Ի՞նչ ռեսուրս ունի Հայաստանը դիվերսիֆիկացիա իրականացնելու համար: Կարո՞ղ է աշխարհագրություն փոխել: Ոչ: Այս աշխարհագրության շրջանակների մեջ պետք է նայել դիվերսիֆիկացիայի հարցերը: Թուրքին և ադրբեջանցուն բարեկամ են սարքելո՞ւ: Ոչ: Խոսում են ինչ-որ ուղիների մասին: Ո՞ր ուղիների, հյուսիս ու հարավ և արևելք ու արևմուտք, որը խաչմերուկ են կոչո՞ւմ: Մի խաչմերուկի գաղափարը թուրք-ադրբեջանականն է, ինչն ունի խնդիր շահերի բախման տեսակետով հյուսիս-հարավի հետ: Հյուսիս հարավում էլ այն երկու երկրներն են, որոնց հետ կա՛մ նախկինում այնքան պետք է աշխատեիր, որ ուժեղ հարաբերություններ լինեին, կա՛մ, եթե սխալ ես աշխատել, ապա ունես բախում արևմուտք-արևելքի հետ: Այդ բախման խաչմերուկում՝ թե՛ Ռուսաստանի և Իրանի, թե՛ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ ինչպե՞ս են որոշել, որ պետք է դիվերսիֆիկացիա ձևավորվի և ո՞ւմ հետ: Եթե որոշել են, որ ՆԱՏՕ-ի երկու դաշնակից երկիր կամ համակարգի մեջ գտնվող երկրներ պետք է իրար հետ վիճեն, օրինակ՝ ԱՄՆ-ն և Թուրքիան, ապա սխալվում են: Այնքան ուժ ունենք, որ գնալու ենք ու երկու դաշնակցի մեջ «կռիվ գցե՞նք»: Այնպես որ, սիրուն բառեր ասելու փոխարեն պետք էր ինչ-որ բան մտածել: Դիվերսիֆիկացիա իրականացնելու համար առաջին հերթին պետք է ռեսուրսներ ձևավորես, դրանք ձևավորելու համար պետք է ունենաս ազգային միասնություն և գիտակցես, թե ինչպես ես կարողանալու ամեն երկրում համապատասխան սփյուռքն օգտագործել՝ ի շահ Հայաստանի: Բայց ասում են՝ Սփյուռքը մեզ այլևս չի հետաքրքրում, և զրկվում են այդ ռեսուրսից: Ֆինանսական ռեսուրսներ չունես, ոչ մի բան չես կարողանում անել: Այս պայմաններում ի՞նչ դիվերսիֆիկացիայի մասին է խոսքը»,- ասում է «Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի» ղեկավարը:
Իրականության մեջ շարունակում են սպառնալ այն ուղղությանը, որը սնում է Հայաստանի տնտեսությունը, դեպի ԵՄ գնալու, եվրոպական տնտեսությանն ինտեգրվելու խոսույթով: «Եվրամիություն գնալը շատ լավ միտք է: Ո՞վ է ասել, որ չպետք է առևտուր անել այլ ուղղությունների հետ: Բայց դրա համար պետք էր մեծ ներդրումներ կատարել գիտության, տնտեսության զարգացման, արտադրության մեջ: Եթե Սփյուռքի հետ չես աշխատում, այդ ռեսուրսները որտեղի՞ց ես գտնելու: Երկրորդ՝ ի՞նչ պետք է անել գիտությանը զարկ տալու համար: Ամենալավ գիտնականներդ Սփյուռքում են, քանիսի՞ն են համոզել, որ գան Հայաստան և դնեն պրոտոլիաներ: Մի օրինակ կա՝ մարդը մեր երկրի համար Դիլիջանի դպրոց է ձևավորել, բայց նրա համար այսօր մեկ բառ չեն խոսում: Այնպես որ, դիվերսիֆիկացիան խոսելով չէ, գործով է: Եթե դա չես ձևավորել, այդ սիրուն խոսքը մնալու է թղթի վրա: Միակ դիվերսիֆիկացիան, որն այսօր կարողանում է անել գործող իշխանությունը, այն է, թե ում միջոցով մեկ օրով ավելի երկարացնի իր իշխանության աթոռը պահելու հնարավորությունը: Պետք է, որ այսօր Արևմուտքն ասի, թե ժողովրդավար ենք, գնացինք Արևմուտք, վաղը պետք է Ռուսաստանի հետ խաղացնել, զանգում են Պուտինին, բացատրություններ տալիս: Իշխանությունը պահելու համար այս դիվերսիֆիկացիան իրենց մոտ առայժմ ստացվում է»,-եզրափակում է Թևան Պողոսյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
