«Աշխարհում վերահսկողության պայքար է գնում. սա պայքարի խաչմերուկ է, ոչ թե խաղաղության». «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Չկայացած բանակցություններ ու հանդիպումներ, չստորագրված «խաղաղության պայմանագիր» և այլն: Ի՞նչ փուլում ենք:
«Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի» ղեկավար, ԱԺ նախկին պատգամավոր Թևան Պողոսյանը նշում է, որ այս կոնտեքստում պետք է մեկ կարևոր բան հասկանալ՝ թուրքական կողմը չի ցանկանում գնալ որևէ հանդիպման: «Ադրբեջանը հետաքրքրված չէ որևէ պայմանագրի ստորագրումով, չի ցանկանում իր որևէ իրավունք կամ երազած ծրագիր սահմանափակել: Միշտ էլ այսպես է լինելու: Եվրոպական հարթակներում հասավ մաքսիմալին, հիմա փորձելու է այլ հարթակներում, այդտեղ կհասնի, կրկին կիսատ կթողնի, կգնա ուրիշ հարթակներ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Պողոսյանը:
Շեշտում է՝ նույն փուլում ենք, ինչ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ից հետո: «Պատերազմի մեջ ենք, որն ինքներս չենք գիտակցում, ունենք պարտված իշխանություն, որը միայն նոր պարտություններ է բերելու, ունենք թշնամի, որի ախորժակը բացվում է ամեն անգամ նոր հաջողություն գրանցելուց, ունենք կորուստներ մեկը մյուսի հետևից»,-նշում է մեր զրուցակիցը: Թշնամին, սակայն, ասում է՝ որևէ տարածքային պահանջ չունեմ Հայաստանից: «Այդ նույն թշնամին էր, չէ՞, որ խոսում էր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում ուժի չկիրառման մոտեցման մասին: Ի՞նչ տարբերություն, թե ինչ է ասում: Եվրոպական այսօրվա չինովնիկների մեծ մասն ասում էր՝ Ադրբեջանը մեզ խոստացել էր, որ ռազմական գործողություններ չի կատարելու Արցախում, բայց արեց էթնիկ զտումներ, հետո ասում էին՝ հիասթափված ենք դրանից, ու վերջ: Ադրբեջանը հո չի ասելու, թե տարածքային նկրտումներ ունի, ասելու է, որ ունի անվտանգության խնդիր, և քանի որ անվտանգության խնդրի համար իրեն պետք է նոր բարձունքներ վերցնել, ինչպես իրենք են բացատրում, նոր բարձունքներ ու դաշտեր կվերցնեն: Չի ասում՝ տարածքային հավակնություններ ունեմ, ասում է՝ Հայաստանը խոսք է տվել, որ մենք պետք է ունենանք Զանգեզուրի միջանցք: Էրդողանն ասում է՝ ժամանակն եկել է, երբ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը պետք է կատարի իր խոստումները»,-ընդգծում է փորձագետը:
Հայաստանի իշխանություններն էլ զբաղված են քաղաքական ու ռազմական այլընտրանքների փնտրտուքներով: Պողոսյանն արձագանքում է. «Թշնամու հետ խոսելու միակ այլընտրանքը, որն այսօր կարող է ձևավորվել, հայկական ազգային միասնությունն է, ինքնակամ գիտակցված նոր բանակցողի առաջ գալը, որը կփորձի խաղաքարտերը սեղանի շուրջ խառնել: Ռուսաստանի հետ ես, թե ոչ, Արևմուտքի հետ ես, թե ոչ, դա թշնամուդ համար այլընտրանք չէ: Նա երկու տեղում էլ ձեզանից ավելի լավ սովորել է խաղալ, երկու տեղում էլ ընկալվում է որպես իրական խաղացող: Այնպես որ, այլընտրանքի մասին խոսելիս պետք է հասկանալ, թե ինչի համար է մեզ այլընտրանք պետք: Մեզ պետք է թշնամու համար ձևավորել այլընտրանք, որ նա չկարողանա իր նպատակներն առաջ տանել, այլ ոչ թե այլընտրանք, թե այսօր ինչ հայտարարություն եմ արել: Իմ հայտարարության մեջ չպետք է այլընտրանք լինի:
Պետք է ձևավորվի այնպիսի մի իրավիճակ, որ թշնամին իրար խառնվի: Այդ մարդը պետք է հասկանա, որ պարտված իշխանությունը նոր պարտություններ է բերելու, և հանուն հայրենիքի ու Հայաստանի՝ ինքնակամ գնա, և մեկ ուրիշը նստի սեղանի շուրջ: Բանակցությունը գիտություն է: Երբ բանակցային սեղան է ձևավորվում, սենյակ մտնելուց առաջ ձևավորում ես այլընտրանքներ: Հիմա լավ է, թե վատ, ուզում ես, թե չես ուզում, քեզ ծրագրավորել են, քեզ ավելի լավ գիտեն, քան դու: Իրենք շատ լավ գիտեն, թե ինչ, երբ ու ոնց անեն, որ դու քո նպատակները չիրագործես: Այ, դրա համար պարտված բանակցողն ինքն է հասկանում, որ հանուն ավելի մեծ գաղափարի, եթե, իհարկե, ունի այն, ամեն ինչ դրանից է սկսվում, պետք է ինքնակամ գնա, որ հակառակ կողմը, մտնելով բանակցային սենյակ և տեսնելով մեկ ուրիշին, զարմանա և չիմանա, թե ինչ պետք է անի:
Ձևավորվի այլընտրանք, ազգային միասնություն, թշնամին հասկանա, որ հայ ազգը միասնական է, դա է ուժը: Թե չէ բերեցիր Արևմուտք, Ադրբեջանը նրա հետ քեզանից ավելի լավ պայմանագրեր ու կշիռ ունի, քեզանից ավելի լավ արժեքներ է ձևավորել և սովորել է իրենց հետ աշխատել: Ում պետք է, կաշառել է, ում պետք է, գնել է, ում պետք է, համոզել է և այլն: Իր նավթը, գազը և մնացածը նրանց համար ավելի կարևոր է, քան քո ասած ժողովրդավարությունը և մնացածը: Այսօր աշխարհը գնում է միայն ու միայն չոր շահերի հետևից: Սա՝ Արևմուտքի պարագայում: Ռուսաստանի հետ ևս նա կարողացել է գտնել աշխատանքային այն մեխանիզմները, երբ Ռուսաստանում ձևավորվող որոշումների և դրանց վրա ազդող ինստիտուտների ներկայացուցիչները Կրեմլի սենյակ մտնելուց ասում են՝ Ադրբեջանն ավելի ճիշտ է, քան Հայաստանը: Արևմուտք կգնաս, թե Ռուսաստան, սա չէ այլընտրանքը: Այլընտրանքը պետք է հակառակ կողմի համար զարմանքի և անսպասելիության նշանակություն ունենա, և նա բանակցային սենյակ մտնելիս հասկանա, որ կա այլ ուժ, որի վրա ազդել չի կարող: Միակ բանը, ինչի վրա մեր թշնամիները չեն կարող ազդել և դրանից կզարմանան, մեր ազգային միասնությունն է, միասնական հայ ազգը»,-ասում է Պողոսյանը:
Կարծիք է հայտնում, որ այսօր մեր թշնամին գտել է մեր միասնականությունը պառակտելու, քայքայելու ճանապարհները: «Այդ ամենը պետք է փոխվի, մինչև դա չանես, իրականում քո մոտ այլընտրանքի խնդիր չկա: Դու ոչ մի այլընտրանք չունես: Չես կարող գնալ ու համոզել եվրոպացիներին, որ ադրբեջանական գազ չգնեն: Չես կարողանալու գնալ ու ռուսներին ասել՝ արի, գնանք Բաքուն գրավենք, Բաքվի հետ ընկերություն մի արա, Ղարաբաղն էլ հետ տուր մեզ: Այսօր Ռուսաստանն Ադրբեջանի հետ ավելի կարևոր հարցեր է լուծում, իր գազը վաճառում է Եվրոպային Ադրբեջանի միջոցով, էլ չասեմ մնացած առճակատումների մեջ դա է իր պատկերացմամբ եղած խաղը, որով նա ավելի լավ է խաղում Ադրբեջանի, քան քո հետ: Երկու տեղում էլ դու պարտված իրավիճակում ես, ոչ մի նորություն չունես առաջարկելու, ուստի այլընտրանքն այդ հարցում չէ»,-նշում է «Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի» ղեկավարը:
«Խաղաղության խաչմերուկը» շարունակում է ամենաքննարկվող թեման մնալ: Այս մասին ևս մեկնաբանություն խնդրեցինք մեր զրուցակցից: «Խաղաղությունը երբևէ օդից չի ընկնում, այն պարտադրվում է: Եթե չունես ինչ-որ բան պարտադրելու, էլ ի՞նչ խաղաղության մասին ես խոսում: Թշնամին ասում է՝ ես էլ եմ խաղաղություն ուզում, բայց իմ խաղաղությունն եմ ուզում, և նկարագրել է այն՝ չլինի հայոց պետականությունը, Հայաստանը, հայերը չլինեն այս տարածաշրջանում կամ լինեն գերեզմանում: Նա գնում է իր խաղաղության հետևից, ամեն ինչ քայլ առ քայլ անում է՝ էթնիկ զտումներ ու ցեղասպանություն արեց Արցախում, Հայաստանի վրա ճնշումներ է գործադրում, որ մեր պետականությունը վերանա: Դա ես չեմ ասում, Ալեն Սիմոնյանի խոսքերն են՝ «մենք գիտենք, որ Ադրբեջանի նպատակը հայոց պետականության վերացումն է»: Նույնիսկ իրենք են այդ մասին իմանում և խոսում: Թշնամին ասում է՝ խաղաղության կողմնակիցներ ենք, պարզապես այդ բառի բովանդակության մեջ ինքն իր պատկերացումներն ունի:
«Խաղաղության խաչմերուկի» մասով յուրաքանչյուրն իրենն ասել է: Էրդողանն ասել է՝ մեզ պետք է մեր ճանապարհները կապել իրար, դրանք լինելու են մեր վերահսկողության տակ: Ռուսաստանն առաջ է բերում Նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի 9-րդ կետը, ասում է՝ ես պետք է վերահսկեմ: Իրանն ամեն ինչ արեց, որ իր պատկերացմամբ այլընտրանքային երևույթ ձևավորվի, իր միջոցով այդ բոլոր տրանսպորտային կապերը գնան, որ ինքը վերահսկի: Արևմուտքը փորձում է իր վերահսկողության խնդիրներն առաջ բերել: Նայում է՝ այսօր ամենաթույլ օղակը Հայաստանն է, եկեք Հայաստանի հետ խաղանք, ուղարկենք մեր անգլիացի խորհրդականներին, որ սահմանապահներին սովորեցնեն վերահսկել, ուղարկենք մեր դիտորդներին, որ վերահսկեն և այսպես շարունակ:
Հիմա աշխարհում վերահսկողության պայքար է գնում: Իրենցից յուրաքանչյուրն իր վերահսկողության կռիվն է տալիս: Հայաստանը խոսում է «խաչմերուկի» մասին, բայց բոլորը ծիծաղում են և ամեն ինչ տանում են իրենց ուղղությամբ: Սա հզորների պայքարն է վերահսկողության համար: Արևմուտքը և Ռուսաստանը պայքարում են, թե ով է վերահսկելու երևույթները, բայց թե հայ ազգի հետ ինչ է լինելու, կարևոր չէ: Այսօր ամենաթույլ օղակը Հայաստանն է, Հայաստանով են համագործակցում, վաղը Հայաստանը չի լինի, մյուսի հետ են համագործակցելու ու պայքարը տանելու: Այս «խաչմերուկն» առայժմ պայքարի խաչմերուկ է, ոչ թե «խաղաղության»»,-եզրափակում է Թևան Պողոսյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
