«Քիչ էր խոսում, բայց աչքերում այնքան ասելիք կար, երբեմն ինքս ինձ հարց էի տալիս՝ տեսնես ներսումդ ի՞նչ է կատարվում». Գևորգ Կուլիջանյանը զոհվել է նոյեմբերի 2-ին Շուշիի մերձակայքում․ «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Գևորգը ծնվել է 2002 թ. մայիսի 23-ին Արցախի Հանրապետությունում՝ Մարտակերտի Հոռաթաղ գյուղում: Դեռ վեց տարեկանը չլրացած՝ նա կորցնում է մայրիկին, ամիսներ անց՝ հայրիկին, մնալով մորաքրոջ և տատիկի խնամքին: «Բավականին ծանր օրեր ենք ունեցել, բայց սփոփվում էինք Գևորգովս»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Քրիստինեն:
Հավելում է՝ իրեն մորաքույր-մայրիկ անունով են կոչում: Գևորգը հաճախել է շախմատի, կարատեի, ֆուտբոլի, ըմբշամարտի: «Հաճախում էր տարբեր սպորտաձևերի, որ կարողանա գտնել իր հետաքրքրությունները: Շատ խելացի տղա էր, ընկերասեր, խղճով, միշտ ցանկանում էր բոլորին օգնել: Աշխույժ էր, այնքան, որ անգամ շախմատի ուսուցիչն էր ասում՝ թող ինչ-որ սպորտաձևի հաճախի, անսպառ էներգիա ունի, ու հետո կատակելով հավելում՝ շախմատը շատ լավ հասկանում է, բայց բոլորին խանգարում է: Սիրում էր վազվզել: Բնություն էր սիրում, ձկնորսություն: Առավոտյան վեցին կարող էր արթնանալ ու գնալ սունկ հավաքելու, գիտեր, որ գիշերն անձրև է եկել, ու սունկ կլինի: Շատ էր սիրում քայլել, առավոտյան պարտադիր մարզվում էր, վազում»,-նշում է զրուցակիցս:
Դպրոցական առարկաներից նա սիրում էր ռուսաց լեզուն, մորաքույր-մայրիկը կարծում է, որ այդ առարկան սիրելը կապված էր նաև ուսուցչուհու հետ: «Պատմության դասերն էր շատ սիրում, իրեն հետաքրքրում էին պատմական իրադարձությունները, ամեն իրադարձության մանրամասներին հրաշալի տիրապետում էր: 14 տարեկանից հաճախել է Երկրապահ կամավորականների միություն: 16 տարեկանից Երկրապահում կրտսեր սերժանտի կոչում ուներ: Իր հայրիկը զինվորական է եղել, բնական է՝ սերը շատ էր այդ մասնագիտության նկատմամբ: Քույրս էլ մի կարևոր ու հետաքրքիր «առաքելություն» էր ստանձնել բարդ օրերում: Չկային սմարթֆոններ, բայց նա գումարը չէր ափսոսում, ֆոտոժապավեն էր գնում, ուրիշներից ֆոտոխցիկ խնդրում և Արցախում, որքան հնարավոր է, ամեն ինչ լուսանկարել ու պահպանել էր: Շատ էր սիրում Արցախը»: Վերադառնում ենք Գևորգի պատմությանը:
«Փոքր տարիքից էի իր համար վախենում: Երբ Գևորգի խնամակալության փաստաթղթերն էինք պատրաստում, որոշեցինք նրան մայրիկիս անունով գրանցել: Մտածում էի, որ կմեծանա, տատիկն արդեն մեծ կլինի, գուցե իրեն բանակ չտանեն: Բայց գիտեի նաև Գևորգի հայրենասիրության մասին: Էջմիածնում այնպիսի հատվածում ենք ապրում, որ Արարատ լեռը երևում է, ամեն առավոտ հիանում էր Արարատով, մեր բնությունով: Մեր պատմությունը, եկեղեցիները իր համար առանձնահատուկ նշանակություն ունեին: Դեռահաս երեխաների նման չէր ձգտում ազատ ժամանակը ժամանցի վրա ծախսել: Քիչ էր խոսում, բայց աչքերում այնքան ասելիք կար: Մեկ-մեկ նստում էինք իրար դիմաց, լռում, այդ լռությամբ ավելին ասում, իրար շատ լավ էինք հասկանում: Բայց ինքս ինձ հարց էի տալիս՝ տեսնես աչքերդ ի՞նչ են ասում, ներսումդ ի՞նչ կա, ինչո՞ւ չես խոսում»:
Ծրագրեր էր կազմում, թե ինչով է զբաղվելու բանակից վերադառնալուց հետո: «Շատ լավ էր սովորում, բայց այսպես ասեմ՝ դեմ էր դիպլոմային ուսմանը, կարծիք էր հայտնում, որ դիպլոմն իրեն չի արդարացնում, լավ ապագայի երաշխիք չէ: Մտածում էր բանակից վերադառնալուց հետո ավտոէլեկտրիկություն սովորել, սեր ուներ տեխնիկայի հետ, քանդում էր, վերանորոգում, նորից հավաքում»: Թվում է, թե երկկողմանի ծնողազուրկ Գևորգը բանակ զորակոչվելու ժամանակ պետք է գոնե ինչ-որ արտոնություններից օգտվեր, բայց այդպես չեղավ: 2020 թ. հուլիսի 9-ին նա զորակոչվում է պարտադիր զինվորական ծառայության Արցախի Հանրապետություն՝ Մարտունի 3, հետո տեղափոխվում է Ստեփանակերտի Հայկազովի զորամաս: «Գևորգն ասում էր՝ տղեն տղա չի, եթե չի ծառայել: Նույնիսկ վարորդական դասերի հաճախեց, վկայական ստացավ, դա իր համար հայրենիքին լիարժեք ծառայելու ևս մեկ տարբերակ էր: Երբ պետք է բանակ մեկնելուց առաջ պարտադիր հանձնաժողովներով անցներ, իրեն հիշեցրեցի մեր ցավի մասին:Բայց Գևորգս արձագանքեց՝ «մա՛մ, պետք է գնամ, ոչ մեկից լավը չեմ, ոչ մեկ պարտավոր չէ իմ փոխարեն ծառայել»:
Իր զոհվելուց հետո Արցախից հրամանատարներ եկան մեր տուն, ասացին, որ շառավիղային ծառայություն հասկացությունը հանվել էր, երբ արտոնություն ունեցողները տանից կոնկրետ հեռավորության վրա էին ծառայում, իսկ հետո հավելեցին՝ ձեր որդին արտոնություն ուներ դիրքեր չբարձրանալու, սահմանում չծառայելու: Բայց երկու ամսվա ծառայող զինվորը պատերազմի է մասնակցել, ի՞նչ արտոնության մասին է խոսքը: Ծառայության օրերին ամեն երեկո ինձ զանգում էր, ասում՝ մամա՛ ջան, ամեն ինչ նորմալ է: Պատերազմը սկսվեց սեպտեմբերի 27-ին, բայց կարծում եմ, որ տղաները պատերազմի մասին նախօրոք գիտեին: Սեպտեմբերի 26-ի գիշերը 12 անց կես Գևորգս ինձ զանգել էր՝ մա՛մ ջան, ի՞նչ կա: Զարմացա՝ հեռախոսն ինչո՞ւ է մոտդ, ասաց՝ մոռացել եմ հանձնել, հետո էլ՝ մատս պատահական է կպել: Բայց Գևորգս ուղղակի ուզում էր ձայնս լսել. «Մամա ջան, հանգիստ քնի, ամեն ինչ նորմալ է, հեռախոսս անջատում եմ, վաղը կզանգեմ»:
Առավոտյան արդեն պատերազմ էր, խառնաշփոթ էր սկսվել, չգիտեի, թե ինչ անել: Գևորգս զանգեց՝ մամա՛, նորակոչիկ ենք, բունկերում ենք, մեզ ոչ մի տեղ չեն տանում: Այդպես մեկ ամիս ինձ խաբեց: Ոչ մի անգամ իր զանգելուց չի եղել այնպիսի զգացողություն, որ կասկածեմ, թե պատերազմական իրավիճակում է: Բայց իր հետ ծառայող տղաներն են ասում՝ ի՞նչ բունկեր: Տղաներից մեկը պատմում է՝ մեր վաշտով, միանալով կամավորականներին, Արցախի տարածքով չորս-հինգ տեղում ենք եղել՝ Քարվաճառ, Մարտունի 3, Ստեփանակերտի շրջակա տարածք, իսկ վերջում՝ Շուշի: Գևորգս հրետանավոր էր: Իսկ Հայկազով տեղափոխումից մեկ շաբաթ անց նրան մեքենա էին տրամադրել»: Քրիստինեն ասում է՝ Գևորգի մահվան վկայականում որպես մահվան օր նշվել է նոյեմբերի 1-ը, բայց այդ երեկոյան նա խոսել է Գևորգի հետ:
«Զրուցեցինք, ասաց, որ ամեն ինչ նորմալ է, հաջորդ օրն անհասանելի կլինի, քանի որ լույս չունեն, չի կարող լիցքավորել հեռախոսը»: Հետո զանգում է ընկերոջը, ասում, որ գնում են Շուշի. «Տանեցիների կողքը կլինեք, չգիտենք, թե ինչ է լինելու: Այգում չորացած ծառ ունենք, կկտրեք, որ չորանա, ձմռանը մերոնք վառեն, մեր փայտը քիչ է, չի հերիքի»: Նոյեմբերի 2-ի առավոտյան ժամը 7-ի մոտակայքում Գևորգը զոհվում է ԱԹՍ-ի հարվածից: Գևորգը շուտ է տուն «վերադառնում»: «Բանակ գնալուց առաջ ընկերներին ասել էր. «Չգիտեմ, թե մամայի համար ինչ անեմ, ամբողջ կյանքում իրեն պարտական եմ լինելու: Ինձ չլքեց, իր անձնական կյանքը չդասավորեց, որ իմ կողքին լինի, ամեն ինչ արեց իմ համար: Ի՞նչ եմ անելու, որ արժանի լինեմ մամային»: Իրեն զոհելով փորձեց արժանի լինե՞լ, չգիտեմ էլ, թե ինչ ասեմ: Քույրիկիս մահվանից հետո մեզ ապրեցնողը Գևորգն էր, նրանից հետո՝ մեր ընդհանուր նպատակներն ու երազանքները: Պահ կար, երբ շատ էի թուլացել, առողջական խնդիրներ ունեի, բայց բժշկի չէի գնում:
Գևորգը գալիս էր երազներիս ու խռով էր հետս: Հետո սթափվեցի, սկսեցի աշխատել: Երազներիս իրեն արդեն ուրախ ժպիտով էի տեսնում: Գևորգիս այսպես հասկացա՝ «իմ կյանքը քո համար չխնայեցի, դու ինչո՞ւ ես քեզ սպանում, ուրիշների համա՞ր եմ զոհվել»: Հիմա ես իր փոխարեն էլ եմ ապրում»: Իսկ վերջում պատմում է մի բան, ինչը թերևս անբացատրելի է. «Գևորգս յոթ տարեկան էր, քրոջս գերեզմանին էինք այցի գնացել, վերադառնում էինք, սկսեց վազվզել, ճանապարհի աջ կողմում կակաչներ էին բացվել, այդտեղ իրեն նկարեցի, մի կադրում հրեշտակի պես ձեռքերը դեպի երկինք պարզած է: Այդ նույն տեղում են նրան հուղարկավորել: Այդ նկարի մասին միայն ես գիտեի, հետո երբ համեմատեցինք նկարները, ուղղակի ապշել էի: Կարծես իր տեղը նախապես կանխորոշած լիներ»:
Հ. Գ. Գևորգ Կուլիջանյանը Արցախի նախագահի հրամանագրով հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» մեդալով: Հուղարկավորված է Ծաղկունք գյուղի գերեզմանատանը: Գյուղում խաչքար է տեղադրվել՝ ի հիշատակ Գևորգի, Ազատի ու Ռուստամի՝ 44-օրյա պատերազմում անմահացած տղաների:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
