«Թրքահաճո, մանկապարտեզի մակարդակի պոպուլիստական կոչերը բավականին վտանգավոր են». «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Հայատյացության մակարդակը Ադրբեջանի դպրոցներում, պետական մակարդակներում, լրատվական ու քաղաքական դաշտում պատերազմից հետո եռապատկվել է: Թեպետ վերջին ամիսների զարգացումներին զուգահեռ բոլոր մակարդակներով նաև այս մասին ենք բարձրաձայնում, բայց իշխանությունը շարունակում է անտեսել այս ամենը: Նրանք կարծում են, որ թուրքի հետ բարեկամանալու ժամանակը եկել է՝ մոռանալով, որ այդ բարեկամությունը գին ունի: Հաշվի առնելով նախկինում ունեցած փորձը՝ այդ գինն արյունահեղությունն է:
Անդրադառնալով թշնամու հետ բարեկամանալու, հանդիպումներ փնտրելու՝ ՀՀ իշխանությունների շարունակական պատրաստակամությանը՝ «Փաստի» հետ զրույցում ասաց Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Գառնիկ Դավթյանը:
«Այս ամենն ինձ թույլ է տալիս ենթադրել, որ իրենք հայ ժողովրդին գիտակցված են տանում կործանման, ու իրենց նպատակն իրականում ոչ թե խաղաղությունն է, այլ հայ ժողովրդին թուրքերին հպատակեցնելը: Չեմ ասում Ադրբեջանին, որովհետև Ադրբեջանը վերջին ժամանակներում բավականին թուրքացվել է, ու այնտեղ Թուրքիայի ազդեցությունն օրեցօր աճում է: Եթե մինչ այս ունեի կասկածներ, որ ՀՀ իշխանությունների խաղաղասիրական թեզերը միգուցե չգիտակցելու, չմտածելու հետևանք են, արդեն համոզվել եմ, որ գիտակցված հայ ժողովրդին տանում են կործանման: Թե՛ ֆիզիկական բնաջնջման, թե՛ պետականության կորստի մասին է խոսքը»,-ասաց մեր զրուցակիցը՝ նշելով, որ կա նաև ՌԴ-ի՝ Հարավային Կովկասից դուրս մղելու նպատակը:
Նախօրեին Ն. Փաշինյանը հայտարարեց, որ պատրաստ է Ալիևի հետ հանդիպմանը տանել մեր ունեցած քարտեզներն ու դրանց դիմաց հետ բերել մեր բոլոր գերիներին: Միևնույն ժամանակ, հաշվի առնելով Ադրբեջանի բողոքները մինչ այս փոխանցված քարտեզների առումով, Փաշինյանը չէր բացառել դրանց «վատ որակը», որովհետև, ըստ նրա, քարտեզի որակը կախված է քարտեզագրողի որակից:
Գ. Դավթյանը նշվածը որպես հերթական պոպուլիստական հայտարարություն որակեց, ինչը, նրա խոսքով, զավեշտալի է: «Ցավոք, ՀՀ վարչապետ կոչեցյալը մինչ օրս փորձում է Ադրբեջանի հետ լեզու գտնել անգամ այն դեպքում, երբ նրան հատկապես ադրբեջանական կողմը թե՛ քաղաքական, թե՛ անձնական և թե՛ բոլոր ուղղություններով նվաստացրել է: Ինձ համար զարմանալի չէ, որ այսքանից հետո փորձում է ինչ-որ հարցերում համագործակցել թուրքերի հետ: Ինչ վերաբերում է քարտեզներին ու գերիներին, ապա Ալիևը հիմար չէ ու չի պատրաստվում գերիների առումով ունեցած ազդեցությունը փոխանակել քարտեզների դիմաց: Ալիևի կողմից բազմիցս շեշտվել է, որ այդ անձինք ոչ թե ռազմագերիներ, այլ «ահաբեկիչներ» են: Այսինքն, ինքն իր քաղաքական հենքը ստեղծել է ու գերիներից դեռ ցուցմունքներ ստանալու խնդիր ունի, որ ապացուցի, թե իբրև նրանք ահաբեկիչներ են: Ես չեմ բացառում, որ ցուցմունքներում անգամ «խոստովանական» մաս էլ լինի: Հետևաբար, նրան գերիները պետք են նաև հետագայում Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու մասով: Գիտենք, որ հայկական կողմից դիմել են տարբեր միջազգային դատարաններ:
Ալիևին գերիները պետք են Հայաստանին հակադրող ուժ ունենալու տեսանկյունից: Դրա համար մանկապարտեզի մակարդակի պոպուլիստական կոչերը բավականին վտանգավոր են: Նախ՝ կարող է Ալիևը քարտեզները վերցնել և, ենթադրենք, հաջորդ օրը հայտարարել, որ Ադրբեջանում գերիներ չկան, այլ կան «ահաբեկիչներ»՝ իրենց ցուցմունքներով: Կարող է «պատճառաբանական» այլ հենք ցույց տալ, և կստացվի, որ հերթական անգամ միակողմանի ինչ-որ զիջումներ ենք արել: Այնպես որ, Փաշինյանի այս հայտարարությունը նախևառաջ թրքահաճո է: Չպետք է մոռանալ նաև, որ նա ռազմական մարդ չի եղել ու չի էլ լինի և պատկերացում չունի, թե նույն քարտեզագրումներն ինչ եղանակով են իրականացվում: Պնդումը, թե քարտեզների որակը կապ ունի քարտեզագրման որակի հետ, նաև մանկական տրամաբանության հիմք ունի, որոնց մասնագետները լուրջ չեն կարող վերաբերվել: Մեծ հաշվով, ինձ համար այլևս ակնհայտ է, որ այս իշխանությունը չի ծառայում ՀՀ ազգային ու պետական շահին»,-ասաց փորձագետը:
Նրա խոսքով, առհասարակ յուրաքանչյուր պետության անվտանգություն կախված է օրվա իշխանությունից. «Եթե այս իշխանության վարած արտաքին քաղաքականությունը բոլոր հնարավոր ուղղություններով հարվածում է Հայաստանի շահերին, երկիրը, բնականաբար, անվտանգության խնդիր կունենա, թշնամիները կշատանան:Կստացվի՝ չունես բարեկամներ, իսկ այն պետությունները, որոնց հետ թշնամական հարաբերություններ չունեիր, կսկսեն տրամադրվել քո դեմ, յուրաքանչյուր քաղաքական ու ռազմական զարգացումներում առնվազն քեզ չեն պաշտպանի: Այս իշխանության քաղաքականությունը, որը մեզ այսպիսի անվտանգային խնդիրների առաջ է կանգնեցրել, առաջին հերթին հենց նույն իշխանության ապաշնորհ քաղաքականության պատճառով է: Այնպես չէ, որ Հայաստանը չուներ սուբյեկտայնություն, արտաքին քաղաքական ներուժ: Հայաստանը բավականին ուժեղ պետություն էր ու զարգանալու պոտենցիալ ուներ: Անգամ հիմա եմ հավատում, որ ՀՀ-ն առաջ գնալու հնարավորություն ունի, երկրի շատ նվիրյալներ պատրաստ են ծառայելու այդ գործին, բայց այս իշխանությունն այդ մարդկանց ուղղակի դաշտից հեռացնում է: Հետևաբար, պետության բոլոր թերացումները, բացթողումներն ու վտանգներն այս իշխանության պատասխանատվության ներքո են»:
Անդրադառնալով տարածաշրջանային զարգացումներին, Իրան-Ադրբեջան սրված հարաբերություններին՝ Գ. Դավթյանը մի քանի շեշտադրում արեց: «Իրանը Փաշինյանի նման ղեկավար չունի: Իրանի ղեկավարությունը լուրջ է ու մտածում է պետության մասին: Իրանի այսօրվա գործողությունները կանխամտածված են ու հերթականությամբ իրականացվում են: Բնականաբար, Իրանը Հայաստանում կենսական ու գոյաբանական շահեր ունի, դրա վառ վկայությունը Սյունիքի մարզի շուրջ ծավալվող իրադարձություններն են: Մասնավորապես, իրանական կողմից հնչել է հայտարարություն, որ սահմանների փոփոխություն թույլ չեն տա, որ հարևան երկրների սահմանների փոփոխությունն Իրանի կարմիր գիծն է, և այլն:
Հետևաբար, Իրանից հնչող բոլոր հայտարարություններն ավելի շատ ուղղված են Ադրբեջանին: Ստացվում է նաև, որ ՀՀ իշխանությունների փոխարեն ՀՀ սահմանների պաշտպանության առումով Իրանն է դրական քայլեր անում, ինչը խայտառակություն է միջազգային մակարդակով: Սա վկայում է, որ Հայաստանի սուվերենությունը կիսով չափ գոյություն չունի: Երրորդ պետություններն էլ իրենց սեփական երկրի կենսական շահերով շահագրգռված են նման հայտարարություններ անում: Ես ուրախ եմ, որ Իրանի նման բարեկամ ու հարևան ունենք, բայց նաև ցավալի է, որ չունենք այնպիսի ղեկավար, որը կգիտակցի ՀՀ շահը, կծառայի ՀՀ շահին, այլ ոչ թե միջանցք տրամադրելով՝ թուրքին բավարարելու նպատակ կդնի»,-ասաց նա՝ միևնույն ժամանակ նկատելով, որ այդ միջանցք կոչվածը լուրջ ձևակերպումների խնդիր ունի:
«Հիշենք Մադրիդյան սկզբունքները, որոնք կողմերից յուրաքանչյուրն իր ձևով էր մեկնաբանում: Ինչպե՞ս վստահ լինենք, որ 5 տարի հետո թուրքերը չեն ասի՝ նման բան է գրված, մենք այսպես ենք մեկնաբանում, հայերն էլ ասեն՝ մենք էլ այսպես ենք մեկնաբանում, ու սկսվի երրորդ պատերազմը, այս անգամ՝ Սյունիքի համար: Նաև այս համատեքստում են Իրանի հայտարարությունները, որոնք առաջին հերթին իրենց պետության արտաքին քաղաքականության, կենսական շահերի ու նաև անվտանգության ոլորտում իրենց դիրքը պահելու նպատակ ունեն: Իրանի զորավարժություններն այս իմաստով հստակ ազդակ են Թուրքիային, ըստ որի, Իրանը որևէ կերպ այդ միջանցքի գործարկումը թույլ չի տա: Անգամ եթե Հայաստանի իշխանությունները փորձեն աննկատ քաղաքական խաղերի մասնակցել, Իրանն այդ մասին իմանալու է: Այդ դեպքում մեծ մտավախություն ունեմ, որ Հայաստանը երկրորդ Սիրիա կդառնա: Այդ ժամանակ մենք ուղղակի պատերազմի թատերաբեմ կդառնանք, որից Հայաստանն ավելի շատ կտուժի, քան պետությունները, որոնց միջև է այդ պատերազմը մղվում: Ինչու, որովհետև այսօր Հայաստանն է կանգնած պանթուրքիզմի իրականացման մեջտեղում, Հայաստանն է թուրքալեզու պետությունների կոկորդի ոսկորը, որոնք ամեն կերպ փորձում են կործանել մեր երկիրը»,-ընդգծեց մեր զրուցակիցը:
Ամեն դեպքում, փորձագետը չի կարծում, որ Իրանի ու Ադրբեջանի հակասություններն այս փուլում ու մոտակա ժամանակահատվածում ռազմական բախման կհանգեցնեն: Նա շեշտեց, որ ի տարբերություն Ադրբեջանի, ակնառու է Իրանի պատրաստվածությունը քարոզչական դաշտում. «Ադրբեջանը պատրաստ չէ ռազմական գործողությունների՝ հաշվի առնելով նաև 44-օրյա պատերազմում ունեցած կորուստները, որոնք դեռ չեն վերականգնվել: Ըստ այդմ՝ այս ամենն այս փուլում պարզապես մկանների ցուցադրություն եմ համարում»: Ինչ վերաբերում է Փաշինյանի այն հայտարարությանը, որ Հայաստանն ընդդեմ Իրանի դավադրության մեջ երբեք չի ներքաշվի, նա հավելեց. «Այսօրվա իշխանությունն այնքան է տարբեր երկրների, այսպես ասած, քցել, քաղաքական պայմանավորվածությունների մակարդակում, որ այդ վստահությունն Իրանը չի կարող ունենալ: ՀՀ ԱԳ նախարարի գործուղումն Իրան ևս խոսքի հաստատման քայլ է՝ «ասել ենք, մարդ էլ ենք ուղարկում, որ հավատաք» տրամաբանության մեջ:
Ինչքան էլ որ Փաշինյանի իշխանությունը չծառայի ՀՀ շահերին, գիտակցում են, որ ինչ էլ անեն, չեն կարող 100 տոկոսով թուրքին ծառայել ու պետք է մի քիչ էլ հայանպաստ քայլեր անեն՝ թոզ փչեն նաև իրանահաճո հայտարարություններով: Բայց նույն իշխանությունը ոչ վաղ անցյալում հայտարարում էր, որ հայ ժողովրդի մեջքի հետևում ոչ մի թուղթ չի ստորագրի, բայց կապիտուլ յացիայի ակտ ստորագրեց: Այս դեպքում ինչպե՞ս վստահ լինել, որ նույն կերպ չի վարվի նաև հարևան երկրի հետ: Դրա համար Իրանը մտավախություններ ունի ու առավելագույնս է փորձելու հասկանալ իրավիճակը, կանխել իր շահերից չբխող հնարավոր քայլերը: Այս պատճառով հայտարարություններ, նաև զորավարժություններ է անում՝ փորձելով վերջնական հասկանալ՝ Հայաստանը սիոնիստների՞, թե տարածաշրջանում հարևան պետության հետ զարգացման կողմում է: Իսկ իրանի 100-ամյա դիվանագիտական փորձի վրա կասկածել պետք չէ»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
