Русский
В Таиланде при сходе поезда с рельсов пострадали люди На крупнейшем в России предприятии по производству пищевой соды произошел взрыв газа Разгаданы древние татуировки на 2000-летней сибирской ледяной мумии Пашинян: О сдаче в аренду Сюникской области не может быть и речи Пашинян: Двусторонняя торговля между гражданами Армении и Азербайджана - одна из самых надежных гарантий безопасности Что обсудили Пашинян и Уиткофф? На международном фестивале в Италии армянская культура представлена арцахскими песнями Золотые паспорта: богатые американцы массово оформляют гражданство на Карибах и в Новой Зеландии Ученые разработали экологически чистую кислоту для добычи нефти в экстремальных условиях Трамп: Путину не нужно встречаться с Зеленским перед встречей со мной Исследование: Картофель произошел от помидора 9 миллионов лет назад Трамп анонсировал подписание мирного соглашения Азербайджан – Армения 

Ներդրումային վստահության կործանումը. ո՞րն է պատճառը. «Փաստ»

Пресса

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

ՀԷՑ-ի ազգայնացման թեման միայն այն տնօրինող ընկերության հարցը չէ և իր մեջ գլոբալ դրսևորումներ է պարունակում, որոնք կարող են տարածվել ողջ տնտեսական ու քաղաքական համակարգի վրա։ Այս շրջանակում բիզնեսների նկատմամբ իրականացվող ճնշումներն ու ազգայնացման անվան տակ սեփականության խլումը պետական կառավարման ամենավտանգավոր միտումներից են, ինչն ի սկզբանե հակասում է ոչ միայն իրավական նորմերին, այլև լրջագույն սպառնալիք է քաղաքական կայունության, տնտեսության զարգացման, ներդրումային վստահության և հասարակական համերաշխության համար։

Երբ պետությունն ընտրում է նման ուղի՝ բիզնեսների դեմ քողարկված կամ բացահայտ գործողություններ իրականացնելով, այն ոչ միայն խախտում է Սահմանադրությամբ երաշխավորված սեփականության իրավունքը, այլև ազդանշան է տալիս տնտեսական դերակատարներին, որ օրինականությունը սուբյեկտիվ գնահատման առարկա է, իսկ կայունությունը՝ իշխանության կամայականության արդյունք։

Նախ՝ պետք է հստակ հասկանալ, որ սեփականության իրավունքի խախտումը ոչ միայն իրավական, այլև բարոյաքաղաքական հարց է։ Սեփականությունն այն հիմնասյուներից է, որի վրա հենվում է քաղաքացիների վստահությունը սեփական երկրի նկատմամբ, և որն անհրաժեշտ նախապայման է ցանկացած կայուն տնտեսության համար։ Նորություն չէ, որ գործարարության միջավայրը առաջին հերթին հիմնվում է վստահության և կանխատեսելիության հիման վրա։ Իսկ երբ քաղաքացին կամ գործարարը տեսնում է, որ քաղաքական կոնյուկտուրան կարող է որևէ պահի օգտագործվել իր ներդրումները բռնագրավելու համար, ապա նա կա՛մ կորցնում է տնտեսական ակտիվության ձգտումները, կա՛մ ունենում է հակամետ տրամադրություն՝ կապը խզելու պետության հետ։ Եվ սա վերաբերում է ինչպես մանր ու միջին ձեռնարկատերերին, այնպես էլ խոշոր ընկերություններին ու միջազգային կորպորացիաներին։ Որպես կանոն, երբ բիզնեսները խլելու կամ ճնշելու մի քանի օրինակ հաջողվում է, ապա այն աստիճանաբար տարածվում է ամբողջ գործարար միջավայրի վրա՝ հող նախապատրաստելով անվստահության, վախի ու կապիտալի արտահոսքի համար։

Հիմա շատ տեսակետներ կան, որ ՀԷՑ-ի խլելը լուրջ խնդիրներ է ստեղծելու: Դա ակնհայտ է ու նույնիսկ քննարկման ենթակա չէ: Դա նույնն է, ինչ վիճարկես այն, որ 1+1 հավասար է երկուսի: Սակայն բազմաթիվ տնտեսագետներ, իրավաբաններ, այլ փորձագետներ ու հասարակական ու քաղաքական գործիչներ կարծիք են հայտնում, որ այստեղ հարցը նույնիսկ ՀԷՑ-ը կամ մեկ այլ կառույց չէ: Հարցն այն է, որ գլոբալ առումով ներդրումների և գործարարության ամենամեծ խոչընդոտը հենց Նիկոլ Փաշինյանն ու իր կառավարությունն են։ Ընդհանրապես, քպական իշխանությունը:

Այս իշխանությունը, նեղ անձնական, նեղ քաղաքական ու էլեկտորալ շահերից ելնելով, գործի է դնում մի կողմից՝ հարկային խիստ ու անընդհատ խստացվող վարչարարությունը, իսկ մյուս կողմից էլ՝ տնտեսական լծակները, որպեսզի ճնշի կամ խեղդի իրեն ոչ ցանկալի տնտեսվարողներին։

Հաջորդ կարևոր խնդիրը տնտեսական միջավայրի խեղաթյուրումն է։ Երբ սեփականության իրավունքը դառնում է հարաբերական, տնտեսությունն այլևս չի գործում մրցակցային կանոններով։ Փոխարենը սկսում են գործել սուբյեկտիվ, հաճախ էլ՝ քաղաքական մոտեցումներ, որտեղ տնտեսական արդյունավետությունը նահանջում է, իսկ շուկայի տրամաբանությունն այլևս տեղ չունի։ Դա բացասականորեն է անդրադառնում ինչպես հարկահավաքման արդյունավետության վրա, այնպես էլ ֆինանսատնտեսական դինամիկայի մակարդակում՝ սկսած մանր ձեռնարկատիրություններից մինչև բանկային համակարգ։ Նման դեպքերում իրենց իմաստը կորցնում են երկարաժամկետ բիզնես պլանները, որովհետև ներդրողը չգիտի՝ իր ներդրածը արդյոք արդյունք կտա՞, թե՞ որևէ պահի կդառնա «ազգային շահի» անվան տակ հռչակված «պետականացված» ունեցվածք, որն էլ հետո կդառնա որևէ քպականի կամ քպամերձի սեփականություն։

Անկայունությունն ու անորոշությունը այսօր խորանում են մեր տնտեսության մեջ նաև այն տեսանկյունից, որ Փաշինյանը առավոտյան կարող է արթնանալ ու ցանկացած պահի որոշել բիզնես խլել կամ որոշ գործարարների հռչակել հանցագործ։ Իսկ քաղաքական մակարդակում նման քայլերը արտահայտում են պետականության ինստիտուցիոնալ թուլացումը և վերածվում են քաղաքական հաշվեհարդարի գործիքի։ Պետությունը, որը սեփականությունն օգտագործում է որպես ճնշման լծակ, վերածվում է ոչ թե կարգավորող ուժի, այլ սեփական շահը սպասարկող օպերատորի՝ կորցնելով այն կարևոր գործառույթը, որի հիման վրա էլ գոյություն ունի ժողովրդավարական հանրապետությունը։

Դրա հետևանքով հանրային իշխանությունն ընկալվում է ոչ թե որպես հանրային բարիքի պաշտպանի դերը կրող կառույց, այլ որպես ուժ, որից պետք է պաշտպանվել։ Սա խորացնում է իշխանության և հասարակության միջև օտարացումն ու քաղաքական համակարգի լեգիտիմության ճգնաժամը։

Բացի այդ, նման պրակտիկայի դեպքում գործ ունենք նաև ավելի մեծ քաղաքական հետևանքների հետ։ Այդպիսի քայլերը նախ և առաջ խզում են կապերը միջազգային ներդրումային շրջանակների հետ։ Պարզ է, որ որևէ լուրջ միջազգային ընկերություն, բանկ կամ ներդրումային հարթակ չի համագործակցի այն պետության հետ, որն ունի բիզնեսների նկատմամբ ուժային ճնշման ու սեփականության խլման պատմություն։ Այսինքն, խոսքը ոչ միայն մի կոնկրետ գործարարի կամ սեփականատիրոջ ճակատագրի մասին է, այլև ամբողջ երկրին տնտեսապես մեկուսացնելու ռիսկի մասին։ Նման իրավիճակներում ներդրողներն սկսում են ուղղակի խուսափել այդպիսի իշխանություն ունեցող երկրներից՝ նախընտրելով կանխատեսելի, ադեկվատ իշխանություն, կայուն օրենսդրություն, անաչառ իրավական միջավայր և արդարադատության համակարգ ունեցող երկրներ։

Կարևոր է նաև հասկանալ նման քաղաքականության սոցիալական հետևանքները։ Տվյալ դեպքում ստեղծվում է սոցիալական արդարության կեղծ պատրանք, երբ իշխանությունները փորձում են հասարակությանը համոզել, թե իբր բիզնեսների «ազգայնացումը» հանուն հանրային շահի է։ Սակայն իրականում դրա արդյունքը լինում է աշխատատեղերի կրճատումը, գործազրկության աճը, վճարվող հարկերի նվազումը, աշխատաշուկայի դեգրադացումը, պետական կառույցների ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա բեռի մեծացումը։

Մյուս կողմից էլ՝ այն քաղաքացիները, որոնք դեռ հավատում էին պետության և բիզնեսի փոխգործակցության հնարավորությանը, սկսում են կասկածել իրենց ապագայի համար կայացրած որոշումներում՝ սկսած բնակարան գնելուց մինչև փոքր ձեռնարկություն հիմնելու ցանկություն։ Դա առավել վտանգավոր է էներգետիկ ոլորտի նման զգայուն համակարգերի դեպքում։ Երբ պետությունը ձեռնամուխ է լինում ազգայնացնել ոչ միայն առևտրային, այլ նաև ռազմավարական նշանակություն ունեցող օբյեկտներ, առանց երկարաժամկետ ռազմավարության և կառավարման փորձի, կարող է խորացնել համակարգային խոցելիությունները։

Հաշվի առնենք, որ ՀԷՑ-ը կառավարող ընկերությունն այս տարիների ընթացքում էներգետիկ ոլորտում մեծ փորձ է ձեռք բերել, իսկ երբ այն ազգայնացվի ու հանձնվի մեկ այլ ընկերության, որը չունի փորձ և ինստիտուցիոնալ կարողություններ համապատասխան ոլորտում, ապա կարելի է պատկերացնել, թե ինչ վիճակի մեջ կարող է հայտնվել մեր էներգետիկ համակարգը, ընդհուպ մինչև համակարգային կոլապս։

Վերջապես, սեփականության իրավունքի խախտումը հարված է նաև պետության միջազգային հեղինակությանը։ Դա ազդում է ոչ միայն ներդրումային վարկանիշի, այլև պետական պարտքի սպասարկման արդյունավետության, ֆինանսական համակարգի կայունության, միջազգային պայմանագրերի նկատմամբ վստահության վրա։ Արտաքին գործընկերներն սկսում են վերանայել իրենց հարաբերությունների բնույթը՝ դադարեցնելով ներդրումային ծրագրերը կամ վերաիմաստավորելով համագործակցության մեխանիզմները։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

В Таиланде при сходе поезда с рельсов пострадали людиНа крупнейшем в России предприятии по производству пищевой соды произошел взрыв газаРазгаданы древние татуировки на 2000-летней сибирской ледяной мумииАлиев получил всё, что хотелПашинян: О сдаче в аренду Сюникской области не может быть и речиПашинян: Двусторонняя торговля между гражданами Армении и Азербайджана - одна из самых надежных гарантий безопасностиЧто обсудили Пашинян и Уиткофф?Юнибанк - золотой спонсор футбольного клуба «Алашкерт»WTA: Элина Аванесян занимает 69-е местоВ Армении проходит очередное судебное заседание по делу о гибели 15 военнослужащих в селе АзатНа международном фестивале в Италии армянская культура представлена арцахскими песнямиЗолотые паспорта: богатые американцы массово оформляют гражданство на Карибах и в Новой ЗеландииУченые разработали экологически чистую кислоту для добычи нефти в экстремальных условияхТрамп: Путину не нужно встречаться с Зеленским перед встречей со мнойИсследование: Картофель произошел от помидора 9 миллионов лет назадТрамп анонсировал подписание мирного соглашения Азербайджан – АрменияБелый дом анонсировал заявление Трампа из Овального кабинетаЭто незаконное заключение приблизило меня к Богу и Отечеству — архиепископ Микаэл АджапаянКак выжить одному в условиях 10 века в Руси? 8-месячный эксперимент Павла СапожниковаПашинян превращает Армению в антироссийский плацдарм: «Паст»Израиль обсудит 7 августа возможную «военную оккупацию» всей ГазыUcom внедряет платформу SatisfAI для регулярного анализа лояльности клиентов Астронавты сварят пиво в космосеВ Дании зоопарк предложил передать домашний скот на корм хищникамКоманда «Сила одного драма» в гостях у лагеря Айорди Названы 10 главных факторов, грозящих исчезновением дельт рек по всему мируДело архиепископа Микаэла Аджапаяна завизировано судье Армине МеликсетянГенеральный директор «Алашкерта»։ Мы все хотим вывести клуб на новый уровеньБразильский суд предписал поместить экс-президента Болсонару под домашний арестToyota бьет рекорды продажНа Камчатке после землетрясения впервые за 300 лет проснулись 7 вулкановЗалог до 15 000 долларов для въезда в США: кого коснутся новые визовые требованияСМИ: Франция намерена сменить посла в АзербайджанеВС Азербайджана обстреляли армянский экскаваторУчастник движения «Тавуш во имя Родины» Гор Мелик-Саакян оправданПутин во второй раз за неделю провел переговоры с НетаньяхуСамолет экстренно вернулся в Мадрид после столкновения с птицейЦентр гидрометеорологии и мониторинга: В Армении ожидается жаркий август с небольшим количеством осадков Америабанк присоединился к UATE, объявив о беспрецедентном сотрудничестве между финансовым и технологическим секторами В Армении 5206 пассажиров бесплатно прокатились на электропоездах ЮКЖДКогда приходит сентябрь: Idram&IDBank МИД Ирана отверг возможность прямых переговоров с СШАОппозиционер: Азербайджан закрыл представительство Красного Креста – реакции никакойПосле атаки дронов ВСУ загорелась ж/д станция в Волгоградской областиЦены на нефть снижаются после решения ОПЕК+ о наращивании добычиМомент пустоты: учёные открыли новое состояние человеческого сознанияСултан в лондонском гараже: как Сальвадор Дали снова удивил мирТрамп озвучил дату визита Уиткоффа в РоссиюДжулиана Григорян выступила на одной сцене с Андреа Бочелли и Пласидо ДомингоЗаместитель мэра Еревана: Выделение 7 млн. долларов на концерт Лопес полностью оправдано
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը