Русский
В Ереване началось шествие в защиту бизнесмена Самвела Карапетяна Предприниматель Самвел Карапетян останется под арестом Кому адресованы «европейские» месседжи, и на что готов Пашинян? «Паст» Депутат парламента Армении: Как можно скорее нужно сменить в Армении власть – иначе цена для народа будет расти IDBank в Homplex Mall: открытие нового филиала Парламент Армении в первом чтении одобрил ряд поправок к действующим законам В Армении правоохранители проводят обыски в головном офисе группы компаний «Ташир» Армению уведомили о начале инвестиционного спора из-за действий против Самвела Карапетяна и ЭСА Трамп подписал указ об отмене санкций против Сирии Пресс-служба Самвела Карапетяна: Мы расцениваем данное вмешательство как проявление давления И.о. директора: Законопроект о реформе ЭСА – неграмотный документ, а национализация содержит риски Семен Багдасаров: Пашинян — это удавка на шее армянского народа 

Տնտեսության «անիվների» շարժը խոչընդոտող խութերը. «Փաստ»

Пресса

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Հայաստանի տնտեսական իրավիճակը 2025 թվականի առաջին ամիսներին ցույց է տալիս մի շարք շեշտադրված միտումներ, որոնք, համադրվելով միմյանց, հստակ ազդանշաններ են տալիս ազգային տնտեսության կառուցվածքային և գործառնական խնդիրների մասին։ Եթե 2022 - 2023 թվականների ընթացքում Հայաստանը վայելում էր բարձր տնտեսական աճի պտուղները՝ պայմանավորված հիմնականում արտաքին գործոններով, մասնավորապես՝ ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետևանքով Հայաստան ուղղված ֆինանսական հոսքերով, ռելոկանտների տեղափոխմամբ ու սպառման աճող ծավալներով, ապա 2024 թվականի վերջից և հատկապես 2025 թվականի մեկնարկից ի վեր նկատվում է աճի էական դանդաղում։ Այս դանդաղումը ոչ միայն արտացոլում է նախորդ տարիներին արհեստականորեն խթանված տնտեսական շարժի բալանսավորումը, այլև վկայում է այն մասին, որ Հայաստանի տնտեսությունը չկարողացավ արտակարգ աճի արդյունքներից ձևավորել ինստիտուցիոնալ հիմքեր, որոնք պայմաններ կապահովեին կայուն և երկարաժամկետ զարգացման համար։

Տնտեսական աճի դանդաղումն, արտահայտվելով ՀՆԱ-ի ցուցանիշներում, փաստում է, որ դրա հիմնական շարժիչ ուժերը եղել են կարճաժամկետ՝ ոչ այնքան արդյունաբերական կամ տեխնոլոգիական հիմնավոր վերափոխումների արդյունք, որքան արտաքին շուկայից և դրամական հոսքերից կախվածության հետևանք։ 2025 թվականի առաջին եռամսյակի տվյալները ցույց են տալիս տնտեսական ակտիվության ցուցանիշի մոտ 4,1% աճ՝ զգալիորեն՝ 3,5 անգամ զիջելով նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի արդյունքներին։ Սակայն նույնիսկ այսպիսի ցուցանիշը կարող էր որոշակի կայունության նշան ապահովել, եթե զուգահեռաբար տեղի ունենային կառուցվածքային բարեփոխումներ, արտադրողականության բարձրացում և արտահանման դիվերսիֆիկացում։ Դժբախտաբար, տվյալ դեպքում դանդաղումը անմիջականորեն ուղեկցվում է տնտեսական միջավայրի բարդացմամբ։

Առևտրաշրջանառության աճի տեմպերի նվազումը նույնպես տնտեսական միջավայրի վատթարացման ուղիղ հետևանք է։ Մասնավորապես, 2025 թվականի առաջին ամիսներին նկատվել է ինչպես ներմուծման, այնպես էլ արտահանման դինամիկայի էական դանդաղում, ինչը պայմանավորված է ինչպես արտասահմանյան պահանջարկի անկմամբ (մասնավորապես՝ Ռուսաստանի և ԵԱՏՄ երկրների շուկաներում տնտեսական անկայունությամբ), այնպես էլ ներհայաստանյան արտադրական ներուժի սահմանափակմամբ։ Վերջինիս պատճառը ոչ միայն նյութական կամ տեխնոլոգիական ռեսուրսների սղությունն է, այլև կառավարչական անարդյունավետությունը։ Արտահանման դիվերսիֆիկացիան դեռ մնում է որպես հռչակված նպատակ, բայց ոչ իրականացված ռազմավարություն։ Եվ սա համադրվում է մի այլ մտահոգիչ հանգամանքի հետ՝ արժևորվող դրամի պայմաններում Հայաստանի արտահանումն ավելի անմրցունակ է դառնում՝ միջազգային շուկաներում գնային մրցունակության խորացման պատճառով։

Չնայած կայունացման որոշ միտումներին, գնաճը ևս շարունակում է մնալ մտահոգիչ խնդիր։ Կենտրոնական բանկը հայտարարում է, որ 12-ամսյա գնաճը 2025 թվականի փետրվարին կազմել է 2,5%, իսկ մարտին՝ 3,3%՝ վերադառնալով թիրախային միջակայքին։ Սակայն այս թվերի հետևում կա խորքային անհավասարակշռություն. սպառողական զամբյուղում ամենաշատ սպառվող ապրանքներն ու ծառայությունները շարունակել են թանկանալ, խոսքը հատկապես պարենային ապրանքների ու վառելիքի մասին է։ Պատահական չէ, որ ԵԱՏՄ-ում պարենային ապրանքների գների ամենամեծ աճը գրանցվել է Բելառուսում և Հայաստանում։ Իսկ այսպիսի ինֆլ յացիոն երևույթը ավելի սուր է ազդում ցածր և միջին եկամուտ ունեցող խավերի վրա, քանի որ նրանց սպառման կառուցվածքում այս ապրանքների կշիռը զգալի է։

Պետական ծախսերի արդյունավետության խնդիրը ոչ պակաս էական նշանակություն ունի՝ կապված երկրում սոցիալ-տնտեսական զարգացում ապահովելու հետ։ Բայց բյուջեի թերակատարումը շարունակում է մնալ կառավարության համակարգային խնդիրներից մեկը։ «Լույս» հիմնադրամը 2025 թվականի առաջին եռամսյակում ՀՀ պետական բյուջեի կատարման հաշվետվության շրջանակներում իրականացրած վերլուծության մեջ ներկայացրել է բյուջեի եկամուտների ու ծախսերի հետ կապված ներդաշնակության խախտման կամ դիսոնանսի խորացումը։ Հատկապես կապիտալ ծախսերի իրականացման ուղղությամբ առկա է ոչ միայն չկատարված ծրագրերի բարձր մակարդակ, այլև այդ ծախսերի արդյունավետության ոչ բավարար մակարդակ ժամկետների առումով։ Բազմաթիվ ծրագրեր տևականորեն ձգձգվում են՝ որոշ դեպքերում նույնիսկ սկսվելով ու երբեք չավարտվելով։ Սա շրջապտույտի նմանվող մի գործընթաց է, որը գալիս է նախորդ տարիներից։ Օրինակ՝ համաձայն ֆինանսական վերահսկողության մարմինների տվյալների, կապիտալ ծախսերի թերակատարման ցուցանիշը 2024 թվականին 3,2 անգամ գերազանցել է ընթացիկ ծախսերի թերակատարման ցուցանիշը, ինչը վկայում է մի կողմից՝ պլանավորման ոչ ադեկվատության, իսկ մյուս կողմից՝ կառավարման թույլ համակարգի մասին։

Այս տարվա առաջին ամիսներին, չնայած այն հանգամանքին, որ բյուջեի եկամուտների ապահովման գծով աճ է գրանցվել, սակայն դրա հետ մեկտեղ բյուջեում կուտակվել են ազատ միջոցներ, իսկ կարևորագույն ծրագրերի գծով ծախսերն այդպես էլ թերակատարվել են։ Այնինչ, այդ ազատ միջոցների հաշվին տարբեր ծրագրերի լիարժեք իրականացմամբ կարելի էր հավելյալ արդյունք ապահովել։

Խիստ կարևոր է դիտարկել նաև այն հանգամանքը, թե ինչպես են ծախսվում պետական միջոցները, քանի որ միայն միջոցների հատկացումը բավարար չէ, անհրաժեշտ է արդյունավետության բարձր գործակից ապահովել։ Այս տեսանկյունից խնդրահարույց է, որ հաճախ պետական ֆինանսավորմամբ իրականացվող միջոցառումները չունեն որևէ չափելի տնտեսական արդյունք։ Շատ հաճախ դրանք իրականացվում են, բայց արդյունավետություն չեն ապահովում։ Իսկ որոշ դեպքերում հիմնական շեշտադրումը կատարվում է կարճաժամկետ սոցիալական էֆեկտի կամ քաղաքական ազդեցության վրա, փոխարենը երկարաժամկետ ներդրումները՝ հատկապես կրթության, գիտության, ինովացիոն արդյունաբերության ոլորտներում, մնում են երկրորդական։

Միաժամանակ, հարկային համակարգը, թեև ցուցաբերում է որոշակի արդյունավետություն՝ եկամուտների հավաքագրման մակարդակի բարձրացման տեսանկյունից, բայց դեռևս չի դարձել տնտեսական ակտիվությունն ամրապնդող գործիք։ Կառավարման մարմինները դեռևս հակված են վարչարարական միջոցներով ապահովել բյուջեի եկամուտները՝ առանց այն դարձնելու խթանող գործոն բիզնես միջավայրի համար։ Արդյունքում երկրի ներդրումային միջավայրը մնում է անկայուն, իսկ պետական քաղաքականության նկատմամբ վստահությունը՝ ցածր մակարդակի։ Եվ եթե այդ բարեփոխումները չկատարվեն խորքային դրսևորումներով ու համակարգային տրամաբանությամբ, ապա երկրի տնտեսությունը շարունակաբար բախվելու է այն նույն խութերին, որոնք տարիներ շարունակ խոչընդոտել են մեր զարգացման հնարավորությունները։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Армения отмечает День КонституцииКонституция играет ключевую роль в жизни любого государства. Абрам ОвеянПослание Самвела Карапетяна: Наступает пора принципиального объединения вокруг новой силыШествие в защиту бизнесмена, мецената Самвела Карапетяна дошло до здания СНБ АрменииIDBank выпускает 3-й, 4-й и 5-й транши облигаций 2025 годаВ Ереване началось шествие в защиту бизнесмена Самвела КарапетянаПервопрестольный Эчмиадзин: Призываем власти Армении освободить духовных братьев и национального меценатаВ защиту Самвела Карапетяна: С территории у памятника Араму Манукяну в Ереване стартует шествиеЖитель КНДР нарушил сильно укрепленную сухопутную границу с Южной КореейПредстоятель Бразильской епархии призвал молиться об освобождении находящихся в заключенииПредприниматель Самвел Карапетян останется под арестомС осени Армения будет связана прямыми авиарейсами с ИталиейКарен Карагулян и Ваче Товмасян станут гостями «Золотого абрикоса» в ЕреванеClub World Cup: Названы фаворитыИзгнавший из Нагорного Карабаха армян Алиев не оставляет надежд заселить Армению азербайджанцамиЛевон Кочарян: Власти Армении пытаются посеять страх, дискредитировать оппозициюЛевон Кочарян: Преследование Самвела Карапетяна совершенно незаконноЗадержан Ваагн ЧахалянКому адресованы «европейские» месседжи, и на что готов Пашинян? «Паст» Зафиксирована устойчивая интенсивность выстрелов в направлении Хознавера: Азербайджан продолжает тактику поддержания напряженностиПочему десятки выдающихся музыкантов с мировой известностью посещают Капан? «Паст»Настала очередь «пароканонических» угроз: чего ожидать в ближайшем будущем? «Паст»Большая игра в так называемом «Зангезурском коридоре»: «Паст»Репрессии - повод для сближения: «Новый уровень» отношений ЕС и Армении: «Паст»В Сенате России считают, что гражданам России небезопасно находиться в АзербайджанеВторое чтение законопроекта о национализации ЭСА состоится завтраИз головного офиса «Ташир Групп» изъяты компьютеры и документыДепутат парламента Армении: Как можно скорее нужно сменить в Армении власть – иначе цена для народа будет расти IDBank в Homplex Mall: открытие нового филиалаСША могут начать лишать приобретенного гражданства за некоторые виды преступленийСоратник Сержа Саргсяна: Никол Пашинян будет отстранен от должности посредством импичментаClub World Cup: Определились все пары 1/4 финала«Военный обозреватель»: В Азербайджане вербуют наемников для отправки на УкраинуПарламент Армении в первом чтении одобрил ряд поправок к действующим законамСовет защиты Самвела Карапетяна: Сотрудники ЭСА могут быть спокойны - их нарушенные права будут восстановленыВ Армении правоохранители проводят обыски в головном офисе группы компаний «Ташир»В Армении выявлена банда мошенниковВ Ереване продолжается созванное по инициативе Правительства внеочередное заседание парламентаКредитное бремя граждан Армении возрослоЛавров и Макрон о ситуации в Армении, Москва доигралась с Алиевым I «Итоги дня» I 30.06.2025Фракция «Мать Армения» бойкотировала заседание Совета старейшин ГюмриВиолончелист Арен Топлагалцян стал победителем сразу нескольких международных конкурсовААЦ отмечает сегодня День памяти Свв. царя Константина и Матери его царицы ЕленыКарен Хачанов победил Новака Джоковича на выставочном турнире в ХерлингемеReuters: Евросоюз хочет немедленного снижения тарифов в ключевых секторах в рамках сделки с СШААрмению уведомили о начале инвестиционного спора из-за действий против Самвела Карапетяна и ЭСАКто являются «бенефициарами» всего этого?Единственная надежда Никола Пашиняна в войне с Церковью — несколько «обижников»: «Паст»«Возможны 2 сценария развития событий: либо банкротство ЭСА и энергетический кризис, либо существенное повышение тарифов»; «Паст»Ucom запускает 5G сеть в Абовяне и Эчмиадзине
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը