«Կռիվ լինի, թե խաղ, հիշիր՝ տուն եմ գալու, թե որ հանկարծ չգամ, երազներիդ ես կգամ». Լավրենտի Եպիսկոպոսյանն անմահացել է 2022 թ. սեպտեմբերի 13-ին Ներքին Հանդի դիրքում․ «Փաստ»
Пресса
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Չարաճճի, աշխույժ երեխա էր: Սիրում էր երգել ու ասմունքել: Դպրոցում սիրված ու հարգված աշակերտ է եղել, բայց չեմ կարող ասել, որ լավ է սովորել: Պատմությունն էր շատ ուսումնասիրում, երգն էր իր տարերքը: Շատ լավ լողում էր»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Լավրենտիի մայրիկը՝ տիկին Անուշը:
Նրա խոսքով, որդու մեջ նկատելի էր խիզախությունը, 16 տարեկանում սահմանախախտ էր բռնել, հետո տեղեկացրել սահմանապահներին, որոնք եկան ու իրեն շնորհակալություն հայտնեցին: «Բիզնեսի հանդեպ սեր ուներ, ջիղը մեծ էր, դա իր հայրիկից է փոխանցվել, մտադիր էր դպրոցն ավարտելուց հետո բիզնեսով զբաղվել: Մտադրվել էինք ժամանակավորապես մեկնել Ռուսաստան, ինչպես ասում են, երկրորդ տունը ստեղծելու: Լավրենտին էլ ասում էր՝ ես կվերադառնամ, մեր այս տունը կսարքեմ: Իր կյանքը Հայաստանում էր պատկերացնում, մենք՝ ևս»: Լավրենտին սիրով է մեկնել ծառայության: Մայրիկի խոսքով, հպարտանում էր բանակով: Լավրենտին զորակոչվել էր պարտադիր զինվորական ծառայության 2021 թ. հունիսի 30-ին: Ծառայության առաջին ամիսներն անցել են Էջմիածնի զորամասում, իսկ հետո տեղափոխվել է Կապան:
«Մի քանի ամսվա ծառայող է եղել, երբ հուշեր է գրի առել, իր մտքերը, այդ նոթատետրը հետո ինձ հասավ: Այդ գրվածքներից էլ եմ հասկանում, որ չի նեղվել ծառայությունից: Մի տեղ գրել է՝ կռիվ լինի, թե խաղ, հիշի՛ր մենակ դու մի բան՝ տուն եմ ես միշտ գալու: Թե որ հանկարծ ես չգամ, երազներիդ ես կգամ»: Ի դեպ, տիկին Անուշը երկու որդի ունի, ավագ որդին՝ Արթուրը, ժամկետային զինծառայող էր, երբ սկսվեց 44-օրյա պատերազմը, այդ ժամանակ նա վիրավորվում է և ուղղակի հրաշքով փրկվում: 2022 թ. սեպտեմբերին թշնամին հարձակվեց Հայաստանի սուվերեն տարածքի վրա: Տիկին Անուշն ասում է, որ որդին հաճախակի էր տուն զանգում, իրենք անընդհատ խոսում էին հեռախոսով, ուզում էր անընդհատ տունը տեսնել, հարց ու փորձ էր անում, պետք է բոլոր նորություններն իմանար: «Այդ օրերին անընդհատ հարցնում էր՝ մա՛մ, որ Արթուրը վիրավորվեց, ի՞նչ զգացիր: Արձագանքեցի, որ այդ պահին մտածել եմ՝ մենակ երեխուս ոտքերը վիրավոր չլինեն: Չգիտեմ, թե ինչու էր նման հարցեր տալիս, գուցե կանխազգացում ուներ, գուցե զգում էր պատերազմի վտանգը»: Լավրենտին ու մայրիկը զրուցում էին սեպտեմբերի 12-ի երեկոյան:
«Դիրքում էր, ինչոր լույս նկատեց ու ձայնեց՝ տղե՛րք, դո՞ւք եք: Ես լսում էի այդ խոսակցությունը: Հարցրեցի, թե ի՞նչ պատահեց, արձագանքեց՝ բան չկա, տղերքն էին, հարցրեցի՝ տեսնեմ, թե ինչ լույս է: Ասացի՝ հո կատակներ չեք անում, հանկարծ ձայն չհանեն, մտածեք, թե օտար մարդ է: Բայց Լավրենտին ինձ հանգստացրեց՝ մա՛մ, սա մեզ համար սուրբ տեղ է, երբեք նման բան չենք անի, սա այն տեղը չի, որ հարցեր լուծենք կամ նման մի բան: Լավրենտին կռվարար չէր, հումոր կարող էր անել, կատակել, բայց զուսպ էր շատ: Այդպես զրուցում էինք, ես էլ աշխատանքի էի գնում: Երեկոյան 21:30-ի կողմերն էր: Մեկ էլ՝ «արա՛, էս ո՞վ էր, լավ, մա՛մ, ես քեզ կզանգեմ»: Անջատեց զանգը: Ես անհանգիստ էի՝ լավ, ի՞նչ եղավ, հանկարծ երեխեքը չվիճեն, հանկարծ պատահական կրակոց չլինի: Ուզում եմ զանգեմ, բայց մտածում եմ՝ գուցե օգնություն է ցույց տալիս, գուցե վիրակապում է, իմ զանգն էլ իրեն կշեղի: Այս հարցերն են գլխիս մեջ, ինձ ու ինձ կռիվ էի տալիս ու իրեն երկու զանգ թողեցի, բայց պատասխան զանգ չստացա: Հետո նորից զանգեցի, էլի պատասխան չեղավ: Մեկ ժամից ավելի անցավ, Լավրենտին զանգեց՝ մա՛մ, ի՞նչ է եղել: Ես էլ ասում եմ՝ դու պիտի ասես, թե ինչ է եղել: Արձագանքեց՝ ոչ մի բան, բայց ես ձայնի մեջ դող էի նկատում, զգում էի, որ խաբում է: Ու ասաց՝ իրենք կրակում էին, մենք էլ կրակեցինք, բայց հիմա հանգիստ է: Ասացի, որ անջատի հեռախոսը, հետո զանգի, բայց զանգ այդպես էլ չստացա, ես էլ իրեն չզանգեցի՝ մտածելով, որ գուցե խանգարեմ: Ինձ համար անհանգիստ գիշեր էր, ուզում էի շուտ աշխատանքս վերջանա, որ հասնեմ տուն, լուրերը նայեմ, թե ինչ է տեղի ունեցել, քանի որ համացանցին միանալ չէի կարող»: Տիկին Անուշն առավոտյան յոթին վերադառնում է տուն:
«Բարեկամներս զանգահարում էին, թե Լավրենտիից ի՞նչ տեղեկություն կա, ես էլ զարմանում էի, թե իրենք որտեղից գիտեն, որ սահմանին կրակոցներ են եղել: Իրենցից իմացա, որ պատերազմ է: Հասա տուն, ամուսինս ու ավագ որդիս Ռուսաստանում էին, բայց արդեն գիտեին, թե ինչ է կատարվում: Զանգել էին Լավրենտիին, բայց անհասանելի էր եղել: Տարբեր համարներով զանգել էր ինձ, սկսեցի հերթով բոլորին զանգահարել, ամեն մեկը մի բան էր ասում՝ իջել են դիրքերից, կապ չկա, փոխարինող չկա, սպասեք, գալու են»: Մայրիկը հավելում է՝ «ու սկսվեցին դաժան օրերը»: Օրեր տևեցին մինչ որդին «տուն վերադարձավ», սեպտեմբերի 29-ին Լավրենտիի հուղարկավորությունն էր: «Երեխեքն անօգնական վիճակում են եղել, եթե իրենց հասնող լիներ, օգնող լիներ, ամեն ինչ կարող էր այլ ընթացք ստանալ: Իր վիրավորումը շատ ծանր չի եղել»,-ասում է տիկին Անուշը:
Նաև վերհիշում է, որ Լավրենտիի ընկերը վիրավոր է եղել, զանգել է տուն, ասել, որ գուցե էլ չհանդիպեն: «Դա հիշելով՝ գիտակցում եմ, որ եթե անգամ դիրքից իջնելու հնարավորություն ունենար, վիրավոր ընկերոջը չէր թողնի»: Լավրենտին և ընկերները զոհվել են Ներքին Հանդի դիրքում, մայրիկի խոսքով, զինվորներից մեկը և հրամանատարը լքել են դիրքը: «Հիմա էլ դատական նիստեր պետք է լինեն, դեռ զանգ չենք ստացել, տեղեկություն չունենք, թե երբ է սկսվելու գործի քննությունը: Սպասում ենք: Իմ երեխեն չկա, բայց հիմա էլ շարունակում եմ իրենից ինչ-որ նորությունների սպասել: Ուզում եմ իմանալ, թե ինչ եղավ, ինչպես եղավ: Սպասում եմ դատական նիստերին, որ լսեմ տղաների ցուցմունքները: Իր սոցիալական ցանցերը բացեցի, նամակներն ընթերցեցի, տեսա, որ գրվել է կողքի դիրքից մի տղայի հետ, հեռախոսի համարը կար, զանգահարեցի, պատմեց, որ առաջինը Լավրենտին է նկատել թշնամու շարժը, կրակել են, «բոյ» են տվել և այսպես շարունակ:
Մենք տեղյակ չենք իր մարտական ուղուց, այս առումով շատ հարցեր ունենք, թե ինչ ու ինչպես եղավ: Երբ զորամասից եկան մեր տուն և իր մեդալը բերեցին, ես ասացի, որ ձեր զինվորն է եղել, բայց մեզ հստակ տվյալներ չեք փոխանցում»: Իսկ հիմա մայրիկին ապրելու, կյանքը շարունակելու ուժ է տալիս ավագ որդին: «Այն ժամանակ ասում էի՝ եթե Լավրենտիս մի բան լինի, ես էլ ինչո՞ւ ապրեմ: Հիմա արդեն ապրելն է դժվար, մեռնելը հեշտ է: Այդպես էի մտածում այդ օրերին, երբ Լավրենտիցս նորություն չունեի: Երբ Արթուրս Ռուսաստանից եկավ, զրուցում էինք, ընդ որում՝ ինքը կարողացել էր ճշտումներ անել, և իրեն ասել էին, որ, մեծ հավանականությամբ, եղբայրը զոհվել է, ասացի՝ ես չեմ ապրի: Արթուրս արձագանքեց՝ լավ, դու գնա, մենք էլ քո հետևից կգանք: Դա ինձ սթափեցրեց, տղաս է ինձ ամուր պահում: Անգամ հուղարկավորության օրը մի պահ աչքս ընկավ Արթուրիս, տեսա, թե որքան է նեղված, ու երևի սխալ կլինի ասել, բայց այդ ակնթարթին մի պահ մոռացա ցավս, ուշադրությունս Արթուրիս կողմն էր: Շատ ծանր է, աննկարագրելի: Հայրիկն էլ երեխայի պես լալիս էր: Մեր ուրախությունը երբեք լիարժեք չի լինելու, ինչ անենք, մի բան այն չի լինելու: Կյանքն ընտանիքում մեռնում է: Ինչպե՞ս կարող ենք հարսանիք անել, ուրախություն կազմակերպել: Մեր ազգին կոտրեցին: Ափսոս մեր երեխեքը... Բայց գիտեմ՝ էլի ծնվելու են հզոր տղաներ, մերը մեզ վերադարձնելու փորձ էլի ենք անելու, այսպես չի մնալու»:
Հ. Գ. - Լավրենտի Եպիսկոպոսյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» և «Մարտական հերթապահություն» մեդալներով: Հուղարկավորված է Բագրատաշենի գերեզմանատանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
