Ucom Supports Youth Environmental Education Ucom Supports the Next “SunChild” Festival in Armenia France defense minister: Armenia will be provided with short-, medium-range missiles if necessary Kremlin: Armenia has not officially notified about CSTO membership suspension MoD: Armenia army did not fire at Azerbaijani positions With the support of Ucom, the 18th annual international microelectronics olympiad was held AMD 3,500,572 to the “SOS Children’s Villages” Armenian Charity Foundation IDBank’s new offer for business With Ucom’s Level Up tariff plans subscribers have unlimited access to Netflix, Duolingo and Zoom During EURO 2020 Ucom subscribers to take part in the uMeter voting and draw Let’s weave kindness: The “Power of one dram” initiative is one year old. On June 1, events were held with the financing of IDBank 

Ինչի՞ համար է ստեղծվել ՄԱԿ-ը, և ինչո՞ւ այն արդյունավետորեն չի գործում. «Փաստ»

Press

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Խոշոր պատերազմական ահրավիրքներից՝ մասնավորապես Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմներից հետո պետությունների կողմից առաջ է քաշվել այնպիսի միջազգային կազմակերպության ստեղծման հարցը, որը համաշխարհային մակարդակով կստեղծի խաղի կանոններ և մեխանիզմներ կունենա կանխարգելելու նոր պատերազմները։ Հենց այդպես Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո ստեղծվեց Ազգերի լիգան։ Այն առաջին միջազգային կազմակերպությունն էր, որի նպատակներն էին խաղաղության պահպանումը և միջազգային համագործակցության զարգացումը։

Այնուամենայնիվ, Ազգերի լիգան արդյունավետ չգործեց՝ չնայած չուներ նաև անհրաժեշտ մեխանիզմներ խաղաղության պահպանումը պարտադրելու տեսանկյունից։ Արդյունքում տեղի ունեցավ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, որը մարդկության պատմության մեջ տեղի ունեցած ամենախոշոր արհավիրքներից էր։ Եվ քանի որ Ազգերի լիգան չկատարեց իր հիմնական առաքելությունը, առաջ քաշվեց նոր գլոբալ կազմակերպություն ստեղծելու գաղափարը, որն ընդհանուր խաղի կանոններ կսահմաներ խաղաղության և անվտանգության ապահովման տեսանկյունից։ Այդպես ստեղծվեց ՄԱԿ-ը, որը պաշտոնապես սկսեց գոյություն ունենալ 1945 թվականի հոկտեմբերի 24-ից՝ Անվտանգության խորհրդի մշտական հինգ անդամների՝ Ֆրանսիայի, Չինաստանի, Խորհրդային Միության, Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի կողմից Կանոնադրության վավերացումից ու ևս 46 այլ երկրի ստորագրությունից հետո։

ՄԱԿ-ի ստեղծման հիմքում ընկած էր մի մեծ տեսլական՝ կանխել պատերազմները, ապահովել անվտանգություն, պաշտպանել մարդու իրավունքները, խթանել միջազգային համագործակցությունը և աջակցել տնտեսական ու սոցիալական զարգացմանը։ Այդ մեծ նպատակները գրված են ՄԱԿ-ի կանոնադրության նախաբանում՝ խոստովանելով, որ «մենք՝ Միավորված Ազգերի ժողովուրդներս, վճռել ենք փրկել հաջորդ սերունդներին պատերազմների արհավիրքից, որն արդեն երկու անգամ մարդկությանը անասելի տառապանքներ է պատճառել»։

ՄԱԿ-ի հիմնարար գործառույթները կառուցված են մի քանի առանցքային հենասյուների վրա։

Առաջինը՝ խաղաղության և անվտանգության պահպանումն է։ Այս շրջանակում գործում է Անվտանգության խորհուրդը, որի իրավասությունների մեջ է մտնում ճգնաժամերի գնահատումը, խաղաղապահ առաքելությունների մեկնարկը, պատժամիջոցների կիրառումը և, ի վերջո, որոշ իրավիճակներում՝ ուժի կիրառման լիազորումը։

Երկրորդը մարդու իրավունքների պաշտպանությունն է, որի համար ՄԱԿ-ը ստեղծել է Մարդու իրավունքների հանձնաժողովը, տարբեր պայմանագրային մարմիններ և հատուկ զեկուցողներ։

Երրորդ ուղղությունը հումանիտար օգնության համակարգն է՝ ՄԱԿ-ի Մարդասիրական գործերի համակարգման գրասենյակի (OCHA), ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի (UNFPA), Սննդի ծրագրի (WFP), փախստականների հարցերով գործակալության (UNHCR) և այլ կառույցների միջոցով։

Չորրորդը զարգացման խթանումն է՝ հատկապես տնտեսապես հետամնաց երկրներում, որի շրջանակում գործում է ՄԱԶԾ-ն՝ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը։ Եվ վերջապես՝ միջազգային իրավունքի առաջմղումը, իրավական համակարգերի փոխհամաձայնեցումը և միջազգային հարթակներում իրավունքի գերակայության հաստատումը։

Սակայն այս մեծ առաքելությունները, որոնց վրա կառուցվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո համաշխարհային նոր կարգը, աստիճանաբար սկսեցին կորցնել իրենց գործունակությունն ու արդյունավետությունը՝ տարբեր պատճառներից ելնելով։

Ու մենք այսօր ականատես ենք լինում մի իրավիճակի, երբ ՄԱԿ-ը հազիվ թե կարողանում է կանխել կամ անգամ զսպել զինված բախումները։ Ներկայիս աշխարհակարգի բարդության պայմաններում այսպիսի օրինակներ են զինված հակամարտությունների բորբոքումը Արցախում, Ուկրաինայում, Գազայի հատվածում, Սիրիայում, Եմենում, Սուդանում, Եթովպիայում, իսկ վերջերս էլ՝ Իրան-Իսրայել բախումները։ Հազարավոր խաղաղ բնակիչներ զոհվում են, էթնիկ զտումներ են տեղի ունենում, սակայն ՄԱԿ-ի գլխավորությամբ միջազգային հանրության արդյունավետ արձագանքը բացակայում է, ինչը ցուցիչ է, որ համակարգը ճեղքվածքներ ունի։

Իսկ այդ ճեղքվածքների պատճառները բազմաբնույթ են՝ կառուցվածքային, քաղաքական, իրավական, ֆինանսական և նույնիսկ փիլիսոփայական։ Առաջին պատճառը համակարգի կառուցվածքային բնույթն է։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը բաղկացած է հինգ մշտական անդամներից՝ ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Չինաստան և Ռուսաստան, որոնք ունեն վետոյի իրավունք։ Այսինքն, ցանկացած որոշում, որ ենթադրում է իրական ազդեցություն՝ խաղաղապահ առաքելության ուղարկումից մինչև պատժամիջոցների սահմանում, կարող է տապալվել մեկ երկրի մերժմամբ։ Արդյունքում, եթե որևէ հակամարտության կողմերից մեկը ռազմական կամ քաղաքական առումով հովանավորվում է մի մշտական անդամի կողմից, ՄԱԿ-ը փաստացի պարալիզացվում է։ Ուկրաինայի դեպքն օրինակն է՝ Ռուսաստանը մշտապես արգելափակում է այն քայլերը, որոնք ուղղված են իր գործողությունների քննադատմանը կամ զսպմանը։

Նույնը կարող է գործել մյուս պետությունների դեպքում. օրինակ՝ ԱՄՆ-ի վետոն Իսրայելի դեմ որոշումներ ընդունելու ժամանակ։ Արցախի մասով ևս Ֆրանսիայի նախաձեռնությամբ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստեր գումարվեցին, սակայն դրանք այդպես էլ գործնական որոշումների չհանգեցրեցին։ ՄԱԿ-ի այս համակարգը, որ երբևէ նախատեսված էր գլոբալ բալանսի պահպանման համար, վերածվել է շահերի բախման դաշտի, որտեղ փաստացի ոչ թե միմյանց զսպող մեխանիզմներ են գործում, այլ փոխզիջումների բուրգ, որում խաղաղությունը հաճախ զոհաբերվում է ուժերի բախման օգտին։

Երկրորդ մեծ պատճառը աշխարհաքաղաքական շահերի խորացած բևեռացումն է։ ՄԱԿ-ը գործել է այն աշխարհում, որտեղ որոշակի պահերի ընթացքում գործել է երկբևեռ միջազգային համակարգ, ապա գլոբալ միակենտրոնություն էր հաստատվել՝ ԽՍՀՄ փլուզումից և սառը պատերազմի ավարտից հետո։ Սակայն ներկայում աշխարհը աստիճանաբար անցում է կատարում դեպի բազմաբևեռություն, որտեղ ուժի նոր կենտրոններ են ի հայտ գալիս՝ ի դեմս Ռուսաստանի, Չինաստանի, Հնդկաստանի և այլ պետությունների, որոնք չեն կիսում նույն արժեքային ու ռազմավարական մոտեցումները։ Սա բարդացնում է ՄԱԿ-ի գործունեությունը, քանի որ կազմակերպության ներսում հստակ դիրքորոշման ձևավորումը գրեթե անհնար է դառնում։ Գլոբալ կոնսենսուսի բացակայությունը, իր հերթին, ջլատում է կազմակերպության հեղինակությունը։

Երրորդ պատճառն, ըստ էության, միջազգային իրավունքի դերակատարության թուլացումն է։ Երբ պետությունները կարող են անպատժելիորեն խախտել միջազգային պայմանագրերը, սահմանի անխախտելիության սկզբունքը, ինքնիշխանության իրավունքը, մարդու իրավունքները, և դրանց համար չեն ենթարկվում իրական հետևանքների, ապա ամբողջ համակարգը կորցնում է իր գործառնական իմաստը։ Օրինակ՝ Ադրբեջանը ռազմական ագրեսիայի դիմեց Արցախի դեմ, այն հայաթափեց, Հայաստանի ինքնիշխան տարածք ներխուժեց ու օկուպացրեց, բայց միջազգային կառույցներն այդպես էլ որևէ գնահատական չտվեցին տեղի ունեցածին։ Եթե որոշումներ էլ ընդունվեցին, ապա դրանք այդպես էլ մնացին թղթի վրա։ Այդպիսի որոշումներից մեկն էլ Արդարադատության միջազգային դատարանի 2023 թվականի փետրվարի 22-ի որոշումն էր, որով նա պարտավորեցրել էր Ադրբեջանին ձեռնարկել բոլոր միջոցները՝ երաշխավորելու Լաչինի միջանցքով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով անխափան տեղաշարժը։ Մյուս կողմից էլ՝ ՄԱԿ-ի որոշումները, առաջարկները և բանաձևերը հաճախ չեն ունենում իրավական պարտադիր ուժ։ Իսկ երբ նույնիսկ ունեն, առկա չեն կիրառման մեխանիզմներ։ ՄԱԿ-ը չունի սեփական բանակ, չունի հարկադրանքի անկախ լծակներ և հաճախ դառնում է բարոյական հարթակ՝ առանց գործնական արդյունավետության։

Չորրորդ պատճառը ֆինանսական և ադմինիստրատիվ ճգնաժամն է։ ՄԱԿ-ի գործունեությունը կախված է անդամ երկրների անդամավճարներից ու կամավոր նվիրատվություններից։ Սակայն շատ հաճախ հիմնական ֆինանսավորող պետությունները, օգտվելով այդ հանգամանքից, քաղաքական պայմաններ են դնում ֆինանսավորման դիմաց։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ից միշտ շեշտում են, թե իրենք են վճարում ՄԱԿ-ի բյուջեի մի զգալի մասը։ Սա խաթարում է կազմակերպության անկախությունը։ Միևնույն ժամանակ, կազմակերպության ներսում մեծ բյուրոկրատիա է գործում, որն ուղեկցվում է անարդյունավետ կառավարումով ու կոռուպցիոն դրսևորումներով։

Հինգերորդ պատճառը, որը կարելի է առանձնացնել, ժամանակակից պատերազմների բնույթի փոփոխությունն է։ ՄԱԿ-ի մոդելները կառուցված են եղել գլխավորապես պետությունների միջև հակամարտությունները լուծելու վրա։ Սակայն ներկայիս աշխարհում պատերազմները շատ դեպքերում ընդգրկում են ոչ պետական դերակատարների, ինչպիսիք են տարբեր զինված խմբավորումները և ահաբեկչական խմբերը, իսկ մյուս կողմից էլ՝ դրանք ասիմերտիկ բնույթ են կրում՝ իրենց մեջ ներառելով կիբերհարձակումները, տնտեսական լծակները, տեղեկատվական պատերազմները։ Այս նոր տեսակի պատերազմներին, որոնք չեն ունենում նաև հստակ սահմաններ ու դերակատարներ, ՄԱԿ-ի ավանդական գործիքակազմը գրեթե չի կարողանում հարմարվել։

Այդուհանդերձ, չնայած իր ներկա սահմանափակումներին, ՄԱԿ-ը շարունակում է մնալ միակ համաշխարհային հարթակը, որտեղ աշխարհի բոլոր պետությունները կարող են համախմբվել՝ խաղաղություն կառուցելու գաղափարի շուրջ։ ՄԱԿ-ի ինստիտուտների առկայությունը, թեկուզև թերի, այնուամենայնիվ թույլ է տալիս որոշակի սիմվոլիկ և կազմակերպչական ազդեցություն ունենալ՝ իրավիճակի գնահատման, միջազգային ուշադրության կենտրոնացման և որոշ դեպքերում՝ նաև հումանիտար միջամտության առումով։

Այսօր, երբ աշխարհը կանգնած է նոր պատերազմների, ապակայունացման և բազմաշերտ ճգնաժամերի եզրին, ՄԱԿ-ի բարեփոխման անհրաժեշտությունը ավելի հրատապ է, քան երբևէ։ Բայց խնդիրն այն է, որ փոփոխությունները գոնե պետք է այն ուղղությամբ իրականացվեն, որ այն ունենա իրական մեխանիզմներ նոր պայմաններում խաղաղությանը և անվտանգությանը նպաստելու համար։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Ralph Yirikian Delivers a Lecture at Slavonic University's Engineering Summer School Beating the heat, earning idcoins: Idram & IDBankUnibank - the Main Sponsor of the Velosolutions UCI Pump Track World Championship Qualifier in Armenia What to do If you’ve already become a victim of fraudIdram and IDBank participated in Sevan Startup SummitArmenian National Festival Takes Place under AraratBank's SponsorshipArmDrone Community will launch a One-Month Free Educational Program with Ucom’s SupportAmeriabank Receives Euromoney Award for Excellence 2025 as the Best Bank in ArmeniaAraratBank's “The Will to Get Back on Your Feet Again” Film Series to Be Featured at Armenian National FestivalOnline Payments via ApplePay Now Available for vPOS Clients of AmeriabankUcom Subscribers Increasingly Use Internet While RoamingHorizon Camp: With AraratBank's Support - Towards Leadership and Financial LiteracyIdram at Tech Week 2025Idram and Alipay+ Facilitate Cross-Border QR Payments in Armenia, Connecting Local Merchants with Global Digital Wallet Users"Business Process Optimization with AI" – a Course for the Senior Management of AraratBank A Protected Ecosystem thanks to Advanced Technology: Ucom and FPWC Join Forces DIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramMoody's upgrades Converse Bank's ratingsAraratBank participated in the WEPs regional experience-sharing workshopIDBank issues the 3rd, 4th and 5th tranches of bonds of 2025AraratBank: Special Rate for SWIFT Transfers up to EUR 20,000 IDBank Opens a New Branch at Homplex MallUcom Launches 5G Network in Abovyan and EjmiatsinCustomer Appreciation Day at IDBankAraratBank Joins BAFT AssociationOver AMD 12 Billion Provided by AraratBank in 2024 to Support the MSME SectorUcom’s General Director Joined the International CirculUP! Forum to Foster Circular Innovation in ArmeniaIDBank Representative Joins the Editorial Board of Trade Finance GlobalDIALOG Organization - Partner of the “Born in Artsakh” ProgramHow to Protect Your Bank Card DataUcom Subscribers can Benefit from 5G Network in More than 40 CountriesAmeriabank's MyInvest Platform Gains Direct Access to AMXTrader Trading System With Support of Ucom New EdPad Educational Tablet Piloted in ArmeniaAraratBank holds Annual General Meeting of ShareholdersIDBank and Henley & Partners Successfully Held the “Invest Beyond Borders: Global Mobility & Private Banking” Event in YerevanMoody's upgrades long-term deposit ratings of Unibank to B1, outlook stableKapan International Music Festival to Take Place Third Time, Welcomes World-Class Artists and Debuts in ArmeniaUcom Launches Special Promotion for Armenian Football Fans Ahead of FIFA Club World Cup 2025Idram is now available on TemuConverse Bank Partners with IFC to Boost Trade Finance CapabilitiesSide by Side: IDBank Launches New Program for women forcibly displaced from ArtsakhWatch Euromedia 24 TV’s 24-hour broadcast on Ucom channel 289 and OVIO (Rostelecom) channel 46How to Enjoy Summer to the FullestUcom Launches 5G Network in Yerevan, Introducing Armenia’s Largest 5G Coverage Health Fund for Children of Armenia is the Beneficiary of "The Power of One Dram" Program in June Team Group, NVIDIA, and Firebird Announce a $500 Million Megaproject to Build a Regional AI Supercomputing Hub "Plain and Simple": Financial Literacy with AraratBankAmeriabank joins TOON EXPO to be held first time in Moscow Idram Participates in Panel Discussion on E-Commerce Development Cooperation The Power of One Dram Concludes Another Program with the 4090 Foundation
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը