Միքայել Ազատյանը Մարտակերտի շրջանի Առաջաձոր գյուղից է։ Կինը՝ Վեներան, Ասկերանի Խնածախ գյուղից է այստեղ հարս եկել, 3 երեխա են ունեցել ու աշխատում էին իրենց արդար վաստակով մեծացնել երեխաներին, կրթություն տալ նրանց։ «Կաշեն»-ի հանքավայրում երկար տարիներ աշխատաելուց հետո։ Միքայելը ծառայության է անցել աշխարհազոր ուժերում, դիրքապահ էր։
Երբ սկսվեց պատերազմը առաջնագծում էր, այդ ժամանակ Արցախի բնագծի ողջ երկայնքով մարտեր էին ընթանում։ Վեներան MediaHub-ին պատմում է, որ այդ օրերին չգիտեր դիրքերում գտնվող ամուսնու մասին մտածեր, թե՞ զավակների անվտանգության։
«Նման իրավիճակում ամենավատի մասին ես մտածում, և երբ այն չի կատարվում, ասում ես՝ հրաշք տեղի ունեցավ։ Սեպտեմբերի 20-ի երեկոյան ամուսինս տուն եկավ վիրավոր վիճակում, նա մարմնական լուրջ վնասվածք էր ստացել նաև 2020 թվականին։ Եկավ, և մեր ուրախությանը չափ չկար, մտածեցի փրկվել ենք։ Ո՞վ կմտածեր, որ ողբերգությունը դեռ առջևում է»,- ասում է կինը։
Նույն օրը դատարկվեց ամբողջ գյուղն ու ենթաշրջանը։
«Փաստաթղթերը, երեխաների նկարներն ու ամենաանհրաժեշտ իրերը հազիվ հասցրեցի դուրս բերել։ Եկանք սկզբից Իվանյան՝ ռուս խաղաղապահների կենտրոնակայան, հետո գնացինք իմ հայրական տուն։ Միքայելը վիրակապվեց, ու մի քանի օր մնացինք Խնածախում, հետո եկանք Ստեփանակերտ, որ այնտեղից շարժվեինք Հայաստան»,- պատմում է մեր զրուցակիցը։
Նա ասում է, որ հետո ամենաշատը մտածում էր՝ Հակարիի կամրջով անցնելիս թուրքը չիմանա, որ ամուսինս ծառայող է, վնաս չտան։ Այդ օրերին այս թեման ամենաշատն էր անհանագստացնում, հատկապես կանանց։ Բայց, ինչպես ընդունված է ասել՝ ուրբաթը շաբաթից շուտ եկավ։
Սեպտեմբերի 25-ին Միքայելը՝ իր 17-ամյա որդու՝ Տիգրանի և Վեներայի եղբայրների՝ Վիտալիի և Վահրամի հետ գնում էին վառելիք ձեռք բերելու․ «Հազար անգամ խնդրեցի տղայիս, ասացի՝ «Ծիգո, մի գնա, հեռու ա, դու մնա», բայց տղաս ուզեց, որ հոր ու քեռիների հետ գնա։ Կեսօրին դուրս եկան, ու երբ արդեն մութ էր, ու իրենց հետ կապ հաստատել չէր լինում, շատ անհանգիստ էինք, հետո անձրև ու կայծակ էր։ Ոչնչից տեղյակ չէինք, երբ Ռուսատանից մեր բարեկամները զանգեցին ու ասացին, որ Հայկազովում բենզինի պահեստ է պայթել։ Փոքր եղբայրս եկավ, շատ ահավոր վիճակում էր, ասաց որ Միքայելից ու Տիգրանից տեղեկություն չունի, բայց եղբայրս՝ Վիտալին հիվանդանոցում է»։
Թե ինչ վիճակում է հասել հիվանդանոցներ, շրջել պալատներով, քրքրել ցուցակները, դժվարանում է պատմել։ Չի գտել, նաև չի հուսահատվել Վեներան. հրաշքի էր սպասում։ Արցախը ժամ առ ժամ դատարկվում էր, թուրքը հասել էր Ստեփանակերտի մատույցներ, վտանգավոր էր նաև իր 16 և 12 տարեկան աղջիկների համար։
Սեպտեմբերի 28-ի առավոտյան Վեներան աղջիկների հետ հատում է դժոխքի ճանապարհը, որոնումները շարունակում հայաստանյան հիվանդանոցներում ու դիահերձարաններում։ Իսկ եղբայրը՝ Վիտալին դեռ բժիշկների վերահսկողության տակ էր։
«Հոկտեմբերի 7-ին Կապանից զանգում ու ասում են, որ Միքայել Ազատյանի դին իրենց մոտ է, իսկ երեխայից լուր չկար։ Դա անասելի ցավ էր ինձ համար, չգիտեի՝ ի՞նչ անեի, ու՞մ դիմեի։ Երբ պատրաստվում էինք գնալ Կապան, որ ամուսնուս տեղափոխենք, Գորիսի դիահերձարանից են զանգում, ասում, որ ձեր որդու դիակն այստեղ է։ Մարմիններն ամբողջական է եղել, մասնակի էին վառվել, ավելի շատ շնչահեղձ են եղել։ Լիբանանահայ բարի մարդկանց օգնությամբ ամուսնուս ու որդուս դիերը տեղափոխեցինք Հրազդան, հոկտեմբերի 11-ին հրաժեշտի օրն էր։ Որ երեխաս մենակ չլինի, հոր հետ նույն գերեզմանափոսում ենք հուղարկավորել»,- կսկիծով պատմում է Վեներան։
Նրա եղբորը հիվանդանոցում խնամում էր մայրը, երբ Վիտալիի ինքնազգացողությունը կտրուկ փոխվում է, բժիշկները սկսում են պայքարել կյանքի համար։
«Վիտոն ուշ է իմացել Միքայելի ու Տիգրանի մահվան մասին։ 5 օր պառկել էր անշարժ վիճակում, չնայած, որ իր վնասվածքները կողքինների համեմատ՝ քիչ էր։ Հոկտեմբերի 29-ին վեր է կացել 2 քայլ արել, հետո մորս գրկում կորցրել ինքնազգացողությունը։ Ավելի ուշ բժիշկներն արձանագրեցին նրա մահը։ Շատ եմ տանջվում բնության էս անարդարության համար։ Վիտալին 13 տարի երեխա չուներ։ Երկարատև բուժումից հետո այս տարի երկվորյակ աղջիկներն են ծնվել։ Հոր մահվան 7-րդ օրը՝ աղջիկների 9 ամսականն էր։ Պատրաստվում էինք ատամհատիկի»,- եզրափակեց Վեներան։
Վեներան 2 աղջիկների հետ վարձակալական հիմունքներով ապրում են Հրազդանում։ Ընտանիքն օգնության ու աջակցության կարիք ունի։ Չեն ուզում այլ վայրում ապրեն, որ մոտ լինեն հարազատների շիրիմներին։ Ամեն օր նա գերեզմանատանն է, միակ վայրում՝ որտեղ սփոփվում է, մի քիչ հանգստանում։
Հունան Թադևոսյան
